Iiwan mo ang pook na ito gaya ng bagáng na kusang napigtal sa gilagid; o dili kaya’y dahil sa pagmamahal na paulit-ulit sinusuklian ng batong tampalasan. Ipagugunita sa iyo ng mga lumang retrato ang sinaunang banggerahang naging kusina’t tanggapan; ang kural ng mga baboy na naging sála; at ang dalawang kuwartong pinaghihiwalay ng kurtina. Matapat na nagsilbi sa iyo ang mga taga sa panahong kahoy na sahig, pinto, at hagdan. Nagpaaliwalas sa loob at isip mo ang malalaking bintana. At bilang pagkilala, lilinisin mo ang mga iyon bago ka magpaalam. Ramdam mong nalulungkot din—at makulimlim—kahit ang bahay na inalagaan mo nang matagal. Ngayong aalis ka na’y tila ang lahat ng kaluluwang nakapaloob doon ay lumisang kasama mo tungo sa bago’t higit na matibay na bahay. Napakabigat iwan ang bahay na iyong kinalakhan; ngunit higit na mabigat sa loob kung hindi mo iiwan ang kapatid o bayaw na sa iyo’y nagtataboy sanhi ng kung anong kasakiman o lihim na dahilan. Alam mong may sariling amo ang bahay. Hindi lahat ng pumapasok sa matandang bahay ay nakalalabas nang buháy, dahil ang bahay ay isa ring ataul—para sa sinumang walang pagkilala sa kahapon o sa iyo o sa sinapupunang pinagmulan.

(11 Setyembre 2004)