Napakagandang kaso na napapanahong pag-aralan ang nagaganap na pagtatalo ng GMA-7 versus Gary Granada hinggil sa paglabag umano sa karapatang-isip sa pagkatha ng awit na nilapatan ng musika. Sino ang lumabag sa itinatadhana ng Kodigo ng Karapatang-Isip (Intellectual Property Code) na ipinatutupad ng pamahalaan? Ito ang tatalakayin ng gaya ng Intellectual Property Philippines (IPP) at sasangkutan ng gaya ng Filipino Society of Composers, Authors and Publishers (FILSCAP) na kumakatawan kay Granada sa isang panig, at ng  GMA 7 Kapuso Foundation sa kabilang panig na mahihinuhang kaugnay sa GMA 7 Network.

Umaangal si Granada dahil kahawig umano ng kaniyang komposisyon ang himig ng jingle ng Kapuso Foundation. Aniya’y gumawa siya ng musika, bukod sa isinaayos ang titik na mula sa datos ng GMA-7 Marketing Division. Tinanggihan umano ng GMA-7 ang komposisyon ni Granada, at itong si Granada naman ay napabalitang umayaw sa proyekto (hindi nagpabayad ngunit inangkin ang pagkatha ng musika), ngunit ang kahima-himala’y lumabas pa rin ang naturang  jingle  sa himpapawid.

Ayon sa Kodigo ng Karapatang-Isip at nakasaad sa Seksiyon 172.1 na pinamagatang “Pampanitikan at Artistikong Akda” na ang anumang akdang pampanitikan at pansining ay orihinal na likhang-isip sa sandaling likhain iyon ng sinumang tao. Kabilang dito ang “dramatiko o dramatikong-musikang komposisyon, akdang koreograpiko o aliwang palabas” at ang “komposisyong pangmusika, may titik man o wala.”  Ang ikalawang lahok ang mahihinuhang lumalapat sa kasong isinampa ni Granada.

Idinagdag pa sa kodigo na ang mga akda ay protektado sa bisa ng pagkakalikha nito, anuman ang anyo o paraan ng pagpapahayag, gayundin ang nilalaman, kalidad, at layon nito (Seksiyon 72.2. at batay din sa Seksiyon 2, P.D. 49a). Sa kaso ni Granada, ang komposisyon niya ay may bisa na agad ng karapatang-isip nang matapos niya ito, gamitin man o hindi ng GMA Kapuso Foundation. At yamang tumanggi si Granada na tanggapin ang bayad sa pagkomisyon sa kaniya ng GMA Foundation, mananatili ang karapatang-isip at pag-aari sa panig ni Granada.

Kung ipagpapalagay na may employer-empleadong kasunduan sa panig ni Granada at ng GMA Kapuso Foundation, ang anumang lilikhain ni Granada ay maituturing na pag-aari ng Foundation dahil ito ang nagpapasuweldo o umuupa sa kompositor; maliban na lamang kung lampas sa itinatakdang tungkulin ng empleado ang paglikha ng jingle, na maihahalimbawa ang marketing executive na lumilikha ng musika para madagdagan ang kita. Ngunit hindi ito ang kaso. Hindi tinanggap ni Granada ang bayad sa kaniyang “study” (panukalang jingle), na mangangahulugang nais ng kompositor na mapanatili ang pag-aari sa kaniyang komposisyong musika (nanggaling man sa GMA Kapuso Foundation ang lalamanin ng liriks ng kanta). At hindi rin regular na empleado ng GMA Kapuso si Granada.

Samantala, kung sino man ang misteryosong kompositor na nasa likod ng jingle ng Kapuso Foundation ay masasabing may karapatang-isip din. Maaaring ang kaniyang komposisyon ay orihinal, na pagdududahan nang matindi ni Granada bilang batikang kompositor na nakababatid sa salimuot ng komposisyong pangmusika. Alinsunod sa Kabanata III, Seksiyon 173 ng Kodigo, ang anumang deribatibong akda ay protektado rin ng karapatang-isip, at kabilang dito ang “dramatisasyon, salin, halaw [adaptation], pagpapaikli [abridgment], pagsasaayos [arrangement], at iba pang pagbabago sa akdang pampanitikan o pansining” (Akin ang diin). Kung ipagpapalagay na may “pagsasaayos na pangmusika” [i.e., musical arrangement] na ginawa ang misteryosong kompositor sa akda ni Granada, maituturing na bagong akda iyon.

Magkakaroon lamang ng sabit kung ang nasabing deribatibong akda ay makaaapekto sa iba pang umiiral na akdang may karapatang-isip o bahagi niyon, at magpapahiwatig na magagamit ang anumang karapatan sa naturang orihinal na akda (Seksiyon 173.2, at ibinatay sa Seksiyon 8, P.D. 49; Artikulo 10, TRIPS). Dito maaaring sumabit ang GMA Kapuso Foundation. Kung mapapatunayan na ginamit ng misteryosong kompositor ang anumang bahagi ng akda ni Granada, o hinalaw o isinaayos ang musika nang hawig sa ginawa ni Granada nang walang pahintulot mula kay Granada, mahihinuhang nilabag ang karapatang-isip ni Granada dahil nagwakas na ang kasunduan sa dalawang partido nang kapuwa umayaw ang magkabilang partido na ituloy ang produksiyon, rekording, at pagsasahimpapawid ng musika o jingle.

Kahit pa sabihin ng GMA Foundation na nagmula rito ang datos, diwa, at konsepto ng komposisyon ni Granada, ang gayong asta ay hindi nangangahulugan ng awtomatikong pagtataglay ng karapatang-isip, alinsunod sa Seksiyon 175 ng Kodigo ng Karapatang-Isip. Nagkakatalo sa pagkatha, at pagkathang malikhaing hindi kayang isagawa ng karaniwang tao na walang kasanayan sa gayong proyekto.

Ang karapatang-isip ay tataglayin ng orihinal na awtor, at maipapalagay na hawak ito  ni Granada, maliban na lamang kung ang misteryosong kompositor ng GMA Kapuso ang naunang lumikha ng jingle at nangopya lamang si Granada. Kung isasaalang-alang naman ang Kabanata VI, Seksiyon 178.4, posibleng kinomisyon ng GMA Foundation si Granada na lumikha ng musika para sa anunsiyo nito. Kung sakali at binayaran ng GMA Foundation si Granada sa ginawa nitong musika (tawagin mang iyong “study”), at tinanggap naman ni Granada ang gayong bayad, tapos na ang usapan. Maituturing na pag-aari ng GMA Foundation ang komposisyon ni Granada, subalit ang karapatang-isip ay mananatili pa rin kay Granada, maliban na lamang kung may isinaad sa kasunduan na taliwas sa gayong tadhana. Sa kabilang dako, kung totoo ang sinabi ni Granada na hindi niya tinanggap ang bayad ng GMA Foundation para sa kaniyang komposisyong pangmusika (tawagin man iyong “study” o hindi) dahil unang tumanggi ang naturang Foundation, ang pag-aari at ang karapatang-isip ay malinaw na nasa panig ni Granada.

Si Granada bilang kompositor ay may kapuwa moral at ekonomikong karapatan sa kaniyang akda, alinsunod sa itinatadhana ng Kabanata V, Seksiyon 177 ng Kodigo. Kung mapapatunayan na nilabag ito ng GMA Kapuso Foundation, malaki ang pananagutan nito na ituwid ang pagkakamali at magbayad ng danyos perhuwisyos kay Granada, alinsunod sa itinatakda ng Kabanata XVII (Seksiyon 216-220) ng Kodigo.

Maitatanong: Ano ang kinalaman ng FILSCAP sa kaso ni Granada na umaangal sa GMA Kapuso Foundation? Alinsunod sa Kabanata VII, Seksiyon 183, ang sinumang may hawak ng karapatang-isip ay maaaring humirang ng “kapisanan ng mga artista, manunulat o kompositor upang maipatupad ang kanilang karapatang ekonomiko at moral” (Seksiyon 32, P.D. Blg. 49a). Ang FILSCAP ay mahihinuhang kumakatawan kay Granada, yamang kabilang si Granada sa naturang organisasyon. Malaki ang gagampanan ni Debbie Gaite na tumatayong tagapangasiwa ng FILSCAP sa naturang negosasyon. Ang FILSCAP bilang organisasyon ay dapat tangkilikin, dahil ito ang mahihinuhang magtataguyod din ng kolektibong karapatan ng mga alagad ng sining, lalo na ng Filipinong kompositor at mang-aawit.

Nakapanghihinayang na sa mga lumalabas na ulat sa mga pahayagan, radyo, at telebisyon, ang ganitong mga punto ay hindi binabanggit. Isinasantabi ang pangyayari na waring kaso lamang iyon ng pagtatampo ng isang hamak na kompositor na hindi nakinabang kahit kaunti sa pinagpaguran niya. Parang napakaliit lamang ni Garry Granada laban sa dambuhalang network na GMA Kapuso (na nagmamagarang “Liga ng Katotohanan”), at puwedeng daanin sa biro ng mga abogado ang pangyayari. Kung pag-aaralan ang lahat, ang kaso ay hindi lamang usapin ng salapi, pagkilala, at karapatan. Sangkot dito ang mga alagad ng sining—na maituturing na mahalagang pundasyon ng ating bansa at pagkamamamayan.