Pagsusuri ng Balita

May itinuturo sa atin ang pagbabasá ng pahayagan, at ito ay may kaugnayan sa lohika. Ang lohika ng balita ang maaaring magdulot upang paniwalaan, kung hindi man pagdudahan, ang katotohanan ng mga pahayag mula sa tinutukoy na paksa. Ngunit dahil ang katotohanan ay isang mailap na bagay, at maaaring magkaroon ng iba-ibang panig, ito ay dapat sumailalim sa masusing pagsusuri ng mga mambabasa.

Halimbawa, ang pinakabagong balita mula sa Philippine Daily Inquirer na may pamagat na “Inday Sara thinks Trillanes could be ‘hooked on something’” (5 Pebrero 2018). Ang pahayag ng butihing alkalde mulang Davao ay reaksiyon sa tangka ni Senador Antonio Trillanes IV na magkaroon ng pagsisiyasat sa Senado, sa pamamagitan ng Resolusyon Blg. 602, ukol sa mga tagong yaman [ill-gotten wealth] ng Pangulong Rodrigo Duterte at ni Alkalde Inday Sara. Maaaring magpahiwatig ng sumusunod ang winika ni Alkalde Inday Sara: una, tumitira ng droga si Senador Antonio Trillanes IV, kayâ kung ano-ano umano ang pumapasok sa utak nito; at ikalawa, hindi dapat paniwalaan si Senador Trillanes sapagkat tsismis lámang umano ang kaniyang mga paratang sa Pangulo at sa kaniyang anak na alkalde.

Sa unang malas ay kahanga-hanga ang pahayag ng butihing alkalde. Ito ay dahil nagpapahiwatig ang pahayag ng tapang, samantalang sumasapol sa bayag, at nagtataglay ng paglibak sa personalidad ng senador. Ngunit kung susuriin nang maigi, ang kaniyang pahayag ay maituturing na argumentum ad hominem, na isang anyo ng pag-atake sa katauhan, motibo, at iba pang katangian ng kalaban upang pabulaanan ang mga pahayag o paratang nito. Gayunman, kahit ginawa ito ng nasabing alkalde, sanhi man ng bugso ng damdamin o iba pang dahilan, hindi ito pinagtuonan ng reporter, at sa halip, ay hinango ang mga salita ng alkalde sa maituturing na magaspang nitong anyo, at ito ang inihain sa publiko, sapagkat masarap pagpistahan.

Ang balita sa PDI ay walang kabuntot na saliksik mula sa iba pang mapagtitiwalaang impormante para linawin ang pahayag ni Alkalde Inday Sara o Senador Trillanes. Ang dapat sanang nailahok sa balita ay ang mga importanteng probisyon na tinutukoy ni Senador Trillanes mula sa Anti-Money Laundering Act, at kung bakit mahalaga ang imbestigasyon. Dahil kung hindi mahalaga ang imbestigasyon, ano pa ang silbi para pahalagahan ang umano’y tsismis na mula sa nasabing mambabatas?

Kung hindi angkop na forum ang senado para sa sinasabing imbestigasyon hinggil sa tagong-yaman ng mag-amang Duterte, ang PDI ay dapat tinukoy o iniimbestigahan kung saan ang nararapat. Bukod pa rito, dapat iniimbestigahan ang winika ni Alkalde Inday Sara na tsismis lámang umano ang mga paratang ng senador laban sa kanilang mag-ama. Kung babalikan ang Seksiyon 9, ng Batas Republika Blg. 9160, ang sinumang tao na maghahain ng maling ulat na may kaugnayan sa money laundering ay maaaring makulong mulang anim na buwan hanggang apat na taon, at pagmumultahin ng hindi bababa sa P100,000 ngunit hindi lalampas sa P500,000 alinsunod sa pasiya ng hukuman. Sa ganitong pangyayari, kahit si Senador Trillanes ay may malaking pananagutan sakali’t mali ang kaniyang paratang na ihahain sa AMLC (Anti-Money Laundering Council).

Ang “money laundering” ay maituturing na literal na pagkukulá ng mga salapi, upang ilihim ang maruruming bukál nito, na ayon sa B.R. Blg. 9160, ay maaaring nagmula sa gaya ng, ngunit hindi limitado sa, ilegal na pasugalan, kidnaping, korupsiyon, ilegal na pagbebenta ng droga, pagnanakaw, ismagling, pangungulimbat, at ibang paglabag sa batas. Sinumang paratangan ng pagkukula ng salapi ay dapat iniimbestigahan, lalo kung ang paratang ay umaabot sa milyon-milyong piso. May responsabilidad ang awtoridad na halukayin ang katotohanan, at parusahan kung sino man ang maysala. Ito ay dahil ang awtoridad ay may mandato mula sa batas, bukod sa may moral na responsabilidad bilang matapat na mamamayang nagmamahal sa bayan.

Hindi malulutas ang bangayan nina Alkalde Inday Sara at Senador Trillanes, kung hindi matitiyak ang katumpakan ng mga papeles na umano’y nagmula sa AMLC. Simple lámang ang lahat: kung magbibigay ng pahintulot si Pangulong Duterte at Alkalde Inday Sara na suriin ang kanilang mga deposito sa bangko ay tapos na ang usapan. Ngunit hindi ito madali, sapagkat may batas ukol sa pagiging lihim ng deposito, maliban kung ito ay pahihintulutang ibunyag ng may-ari ng akawnt.

Dahil palaban ang Pangulo at ang kaniyang alkaldeng anak sa isang hamak na senador, maihahakang walang mararating ang balitang nagmula sa PDI. Pulos satsatan ang naganap, ngunit walang handang magtaya ng buhay para sa bayan, maliban marahil sa peligroso ngunit politikong pagdulog ng senador. Sa ganitong pangyayari, ang lohika ng balita ay nagiging lohika ng lakas ng tinig, at naghuhunos na mapanlibak kung hindi mapagmataas, na maituturing na isang sampal kung hindi man pagyurak sa katalinuhan ng publiko.