Ang Sértipiko bilang Talâ sa Kasaysayan

Roberto T. Añonuevo

May silbi bilang puwang sa pag-aaral ng panitikan at kasaysayan ang pagbabalik sa mga sertipiko na tinanggap ng mga pinarangalang manunulat. Ang parangal, sa isang panig, ay sadyang nakapagbibigay ng prestihiyo sa manunulat, lalo kung ang nagbibigay ng parangal ay kagalang-galang at tinitingala sa lipunan. Ngunit sa kabilang panig, nakikinabang din ang isang institusyon o ahensiya sa pagbibigay ng parangal sa isang manunulat, lalo kung ang manunulat na ito ay hindi matatawaran sa kadakilan, sapagkat nalulugar ang nasabing institusyon o ahensiya para maanggihan ng popularidad ng pinararangalan.

Nagkakatalo ang lahat sa tekstong inilalahok sa sertipiko o plake. May ilang institusyon na isinasaad lámang ang ginawang serbisyo ng manunulat, at masasabing de-kahong pagkilala; may iba namang inililista ang mahahalagang ambag nito, at nagkasiya sa pagkatalogo ng mga nagawa o tagumpay. Samantala, may ibang institusyon na dahil sa komposisyon ng lupon nito ay nakalilikha ng pambihirang pagpaparangal sa manunulat dahil sa mga walang kamatayang salitang sadyang kumikilala sa ambag ng nasabing manunulat sa panitikan at kasaysayan.

Isa si Iñigo Ed. Regalado sa mga binigyan ng maraming parangal at papuri sa kasaysayan ng Filipinas, ngunit ang iba’y naiwaglit, naitapon, o nawala sa kung anong dahilan sa paglipas ng panahon, samantalang ang ibang natitira’y matatagpuan ngayon sa Ateneo de Manila University Library. Sinikap ko noong masagip sa ganap na paglalaho, at maisalin pagkaraan sa nasabing aklatan ang mga akda at memorabilya ni Regalado sapagkat hindi na ito maalagaan ng kaniyang mga kaanak.

Narito ang isang sipi mula sa plake ni Regalado, na ibinigay ng Malacañang Palace noong 1966, at nilagdaan nina Carlos P. Romulo (Chairman, The National Independence Day National Committee), Patrocinio Velenzuela (Chairman, Republic Cultural Heritage Awards Sub-Committee), at Francisco Arcellana (Chairman, Sub-Committee on Literature):

“The Independence Day National Committee upon the recommendation of the Republic Cultural Heritage Awards Sub-Committee, the Independence Day National Committee of the Republic of the Philippines, hereby awards this PLAQUE to Iñigo Ed. Regalado, dean of Filipino men of letters, the last of the giants of the Tagalog novel and our only surviving classic, for a truly distinguished body of work in Tagalog in scholarship and criticism—the first definitive study of the Tagalog novel, in translation—from the Spanish of Rizal, in verse and in fiction, specially novel, Madaling Araw, one of the truly great novels in Tagalog. . . .”

Naaangkop ito kay Regalado, lalo kung ang sumulat ng parangal ay nagmula kay Arcellana, na magiging Pambansang Alagad ng Sining sa Panitikan sa paglipas ng panahon. Ang kakatwa’y tinanggihan mismo ni Regalado kahit maging kandidato para maging National Artist, sapagkat para sa kaniya’y hindi dapat nangangampanyang parang politiko ang isang manunulat para kilalanin ng madla. Ibig sabihin, ang kaniyang mga obra at kontribusyon sa lipunan sa iba’t ibang kapasidad ay sapat nang testamento sa kaniyang kadakilaan.

Noong 1969, hahandugan ng Gantimpalang Pampanguluhan ni Pangulong Ferdinand E. Marcos, sa tagubilin ng Civic Assembly of Women of the Philippines na pinamumunuan ng batikang abogado Josefina Phodaca-Ambrosio, si Regalado. Pambihira ang banggit sa kaniyang sértipiko, na lagom wari sa kaniyang mga talambuhay:

Dahil sa kanyang mahalagang abuloy sa Panitikan ng ating bayan sa pagsusulat niya ng mga tula at mga nobelang maitatangi;

Dahil sa may 25,000 mga sanaysay, editorial, pitak at iba pang lathalaing sinulat niya na nagtatampok sa ating kultura sa iba’t ibang magasin at pahayagang kanyang pinamatnugutan sa loob ng mahigit limampung taon;

Dahil sa kanyang ulirang paglilingkod bilang konsehal at pangulo ng Hunta Munisipal ng Maynila sa loob ng labinlimang taon bago magkadigmaan;

Dahil sa kanyang sikap at malasakit sa ating wikang pambansa, hindi lamang sa pagsusulat, kundi sa pagtuturo nito sa kabataan ng bansa sa ating mga pamantasan hanggang sa kasalukuyan. . . .

Kung totoo ang tantiya ng lupon ng gawad, si Regalado ay nakasulat ng 500 akda kada taon sa loob ng 50 taon, at ito ay hindi imposible dahil wala namang bisyo si Regalado, kung hindi ang lingguhang dibersiyon lamang sa karera ng kabayo sa ipodromo ng Santa Ana, Maynila. Hindi magtatagal at lalabò ang mga mata ni Regalado, at halos mabulag, at kaya tatanggihan niya pagkaraan ang mga imbitasyon, gaya sa pagiging hurado sa mga pambansang timpalak pampanitikan.

Ibibilang si Regalado na isa sa pitong haligi ng Sentrong Pangkultura ng Pilipinas, at ipapaloob sa kapsula ang kaniyang mga piling sinulat.

Ang ibang sértipiko ng parangal ni Regalado ay sulat-kamay na kursibo ang anyo, gaya sa mga sertipiko na ibinibigay noon ng Palanca Memorial Awards for Literature at University of Santo Tomas. Maihahalimbawa rito ang bigay ng Pamantasang Centro Escolar noong 1966, na nilagdaan nina Pilar Hidalgo Lim (Pangulo ng Pamantasan), at Paz Policarpio-Mendez (Dekana, at Pangulo ng Lupon sa Pagpili); at ang parangal ng Panitik ng Kababaihan na ibinigay noong 1956 at nilagdaan nina Nieves Baens del Rosario (Pangulo, Panitik ng Kababaihan), Ligaya Perez (Kalihim ng Panitik ng Kababaihan), at Hilaria Labog (Tagapangulo ng Lupong Tagahirang). Ang mga babaeng ito ay mga premyado ring manunulat ng kanilang panahon.

Masarap tumanggap ng parangal, lalo kung ang parangal ay tapat at makatotohanan, at kusang ibinibigay nang walang halong politika o pamomolitika. Mainam din ito kung mahusay ang pagkakasulat sa parangal at hindi basta bola lamang ng kung sinong kagawad sa lupon ng gawad. Kung hindi matatamo ang ganitong mga katangian, kahit si Regalado ay tatanggihan ang gawad o parangal, sapagkat higit na mahalaga ang pagpapanatili ng malinis at dalisay na pangalan, kaysa tumanggap ng panandaliang popularidad.

Iñigo Ed. Regalado.