Wikà ng Kuwadérno

Roberto T. Añonuevo

Walâng ugát at walâng nasyón, ang tínig ni Janis Joplin ay sa bóte isinálin ng híganteng áparáto, bumibínggo at bíbong-bíbo kung sa pláka, kinukulób na párang áyudang makúpad ipakálat kung hindî man nabigông makáratíng sa milyón-milyóng maysakít o nagugútom, nagháhanáp ng mga bakánteng libíngan at ospitál, ipinágkakaít kapíling ng ibá pang awítin, kumakasá sa lában, nagpáparindí sa pandemyá úpang mataúhan ang sinúman na ang kapángyaríhan ay kasinglínis at kasingbangís ng pásistang gobyérno na lumilípol sa mga dukhâ, ádik, vayrús, tibák. Ang tínig na hinahárang ng takíp ay íbig sampalín ang pangúlo na sumásampál sa salígang batás, nása kuwárenténa’y bumábatì nang pápalakpák hábang pumapákyu, gáyong tumatáwa pa ang mga kasapákat na sindikáto at politíkong fumeféysbuk, walâng pakíalám kundî ang katupáran ng humáhagibís na Porsche, manhíd sa mga táo at panahóng nagtátanóng ngúnit tumutútol sa íisáng sagót hinggíl sa pambansâng kalagáyan, dî-alintána ang sárbey ng pagtútol o babalâ ng mga bála o katón ng mga dísaster, at kung may ádyenda man ay salát sa pakáhulugán ng plánong tátahakín. Káhit salát sa kasaysáyan, si Janis na pinákikínggan ay nakátutunóg sa wakás, ang tubigáng ibiníbigáy sa dáyo dáhil sa útang na loób, may saríling gramátika at síntaks, párang ármadong rebolusyóng nása likód ng pintô, sabóg na sabóg ang haráya, langó na langó sa bisyón, may pangakò na hindî nalálayô sa Pangwakás na Paghúhukóm, alangáning laós ngúnit humahábol hángga ngayón, naririyán ngúnit paláisipán ang paglápit. Ang kinúkulimbát sa kabáng-yáman at ang inaágaw na pártido ay katumbás din ba ng bakunádong dangál? Ang sagót ay párang paglagók sa ísang bóte ni Janis Joplin—walâ ni karámay, walâ ni kasarìán, subálit patúloy gumugúhit, bumibírit, sapagkát isinusúka ang bulók na palásyo, humahámon at pumápakyáw ng poót, humihímok ng pagkakáisá sa mga táo nang higít sa maitátakdâ ng pananálig, nang higít sa maitátakdâ ng hináharáp, umíigkás ang lóhika, umíigkás ang guníguní, isinásahímpapawíd ng mga bayaráng nétwork gáya nitóng páratáxis ng pagbílog ng sandaáng milyóng úlo, walâng silbí ang bulsá at blúsa, isáng balón ng karimlán, nakátiklóp na bálota at tumátanggí sa kúdeta, ang himagsíkang ínmortal ang katwíran, mulâ man itó sa walâng baít na kuwadérno, na gáya nitó.