Ang Kúwento sa Ibáyo

Roberto T. Añonuevo

Lumundág ang matsíng papasók sa mga matá ng paslít, at nanáhan sa útak na sariwà at muslák, at pagkáraán ay maliksíng lumípat úpang matúlog kung hindî man magpáhinóg sa sikmurà. Ang matsíng, gáya ng désklasípikádong dókuménto, ay magígisíng sa takdâng panahón úpang lumabás sa bibíg, at kung isasálin sa intérsemyótikong paraán ay maglálakád sa anyô ng isáng vlog, pupúkaw na agáhan bílang balità sa paléngke o telébisyón, at mulîng magbábalík sa gabí bílang lagnát magdamág hábang pápalapít nang pápalapít ang halálang pándaigdíg. Maáarìng ang matsíng ay máryonéta ng bentríloko, ngúnit hindî itó madalîng arukín. Ang matsíng ay tátanggíng umáming siyá’y matsíng. Alám niyá ang halagá ng gunitâ, ang gunitâ ng tadhanà, at káhit ang ídentidád, wikà ngâ, ay kay dalîng palitán kung may minánang kulimbát mulâ sa amá ng kasaysáyan. Ang matsíng ay higít sa pagkámatsíng. Titígan kung paáno itó máglambítin sa mga himaymáy úpang palámbutín ang pusò, magpalípat-lípat sa lápay, bató, at atáy na pawàng ipinúpuslít sa madilím na mérkado, at magpasábog ng akláha na mágpipínid sa pandiníg ng mga dumánas masikíl ang karápatáng umíral. Ang kaniyáng talíno’y kumákapál na balahíbo, at kung magwikà’y nabúburá sa talâsalitâan ang katagâng “túso.” Sa áparáto ng éstado, ang matsíng ay pósibleng magíng mapágkandíling anák ng isínumpâng díktador, at hihímok sa bágong álon ng mga lóyalísta, úpang ang díktador ay hindî na tawágin pang díktador bagkús últimong gahúm, nag-iíwan ng maalwáng pangakò ng bágong katipúnan pára sa bágong lipúnan, at úpang ang anák ay hindî na kutyâing púta, bagkús itúring na púto bumbóng na pamatáy-gútom sa píling ng umáasóng kapéng bárako. Mag-íngat sa matsíng. Báka ang binabása mo, gáya níto, ay isáng sálamángka, at magbúlid sa iyó sa ibáng pláneta.