Ikálimáng Aralín

Roberto T. Aňonuevo

Malíligáw ka sa isáng rústikong kapeteryá, at sa katabíng mésa mo’y maríriníg isáng hápon ang umáatíkabóng usápan ng dalawáng laláki na ang isá’y warìng si Claude Monet na inúurírat ang likás na mundó, at ang ikálawá’y kamukhâ ni Antipas Delotavo na nagpápanúkalà ng kung anó ang magandá sa hináharáp. Hábang silá’y nag-uúsap ay magtatálo sa loób ng iyóng ísip kung ang kagandáhan ng hardín ng rósas na natátanáw mo sa bintanà ang mga rósas din na igugúhit ni Monet kung sakalì’t maligáw siyá sa Benguet; o kayâ’y ang mga mukhâ na ipípintá ni Delotavo hábang pinápatáy ang iníp doón sa Paris. “Ang kagandáhan,” wika ni Monet, “ay naikákahón sa ngayón at nakáraán, na párang áwit na kasiyá-siyáng pakinggán, gayóng kópyador at may tatlóng nóta lámang!” Lálagók múna ng kapéng bárako, at pagdáka’y tutugón si Delotavo: “Ang kariktán ay nakásalálay din sa ngayón at hináharáp, na tíla may hiwagàng magbúbunyág ng pagkábagábag.” Maglálandás sa iyóng guníguní ang kilalá mong magandá, na paná-panahóng tináwag na Beatrice o Celia o Dulcinea, ngúnit anumán ang kaniyáng pangálan ay magsásaád ng isáng tiyák na anyô, na may mga katangìang matulâin ngúnit tumátanggíng magpákilála sa entabládo o múseo—ang isáng diwàing nágkatawáng-bató makáraáng tabásin ukítin pákinísin ng éskultor. “Kung ang iniísip mong kagandáhan ay panghíhimások kung hindî man ántisipasyón sa katanggáp-tanggáp at kahalí-halína,” dagdág ni Delotavo, “ang mga rósas sa hardín ay malúluóy sa isáng igláp, at maglálahò ang lugód ng tumitítig doón dáhil ni hindî nadapùan ng paruparó’t bubúyog.” Tumugón si Monet: “Hindî mahúhulàan ang ginháwang  mahuhúgot sa likhâng-síning. Ginháwa—sa anyô man ng makalángit o makálupàng pagdulóg—ang naturál na ináasáhan sa éspasyong-panahón, na nakarárahuyò at katanggáp-tanggáp, ngúnit hindî ba itó sinadyâ, gáyong ábstrakto’t ni hindî nakápirmí ang hanggáhan ng súblimidád ng karánasán, gáya ng áting kinábukásan?” Hahabà pa ang kaniláng huntáhan, at hindî nilá mapápansíng ang hardín ng mga rósas ay untî-untîng matátakpán ng úlop pagsápit ng takipsílim. Samantála, susugál ka sa gayóng sagútan, káhit pa nangángapâ, ngúnit pagdúdudáhan kung síno ang gumágawâ ng módelo, na patúloy niláng iginugúhit sa kaní-kaniyáng ísip hábang kapuwâ silá nakatítig at nagnanása sa kariktán mong higít sa káyang ilaráwan ng mga títik at hiwátig.