Ikásampûng Aralín

Roberto T. Aňonuevo

Sa óras na mákilála ka ng madlâ, magtatálo kung hindî man magsúsuntúkan ang mga mámbabása mo, na tíla nakikipág-agawán ng téritóryo, ang téritóryo sa loób ng mga téritóryo, ang téritóryo na magtátakdâ ng kapángyaríhan at sakláw, nang manaíg ang lóhika ng kaítaásan o kataás-taásan. Ikáw bílang tulâ na ipínirmí sa papél ay lalabás sa maláo’t madalî sa báyan mo, isasálin sa ibá’t ibáng dilà, at mabábatíd ng daigdíg na hindî ka bastá pag-áarì lámang ng makatà bagkús ng lahát ng maáarìng sumang-áyon sa iyóng pag-íral. Higít mo itóng maúunawàan kapág naságap sa malayò ang  alingawngáw ng tínig na kahawíg warì ng kay Vladimir Putin, na biníbigkás ang mga taludtód ni Fyodor Tyutchev, pára palubágin ang loób ng mga bálo at ulilà: “Mga luhà, mga luhà ng táo’y/ Pumápaták nang maága’t kay tagál;/ Líhim kayó kung gumúlong sa pisngí./ Ulán kayó kung bumúhos sa mundó—/ Anong dami! Walâng hanggá ang bílang/ Sa madilím na taglagás ng gabí.”// Hindî nagkámalì ang butíhing diktadór nang sipìin niyá—sa paraán ng paglinsád ng démonyo sa mga ságradong salitâ—ang nasábing tulâ ng makatà noóng ipínagtátanggól ang katwíran ng pananákop sa kalapít-bansâ. Ang mga luhà ay hindî lámang pára sa mga nalípol na káwal at mersenáryong ipinádalá niyá sa Ukraína, bagkús pára din sa milyón-milyóng mamámayáng namatáy, náulilà, at napatápon kung saán-saán sanhî ng digmâ. Pinulbós ng diktadór ang mga tahímik na báyan kapalít ng ináakalà niyáng séguridád ng saríling bansâ; winásak ang anumáng gunitâ ng kádakilàan ng kasaysáyan at kúltura ng mga mamámayáng kung tútuusín ay kapatíd na lahì ng kaniyáng lahì; at ngayón, sa pamámagítan ng tulâ ng isáng bantóg na makatà ay tíla siyá pa ang kawawà at inapí, na humíhingî ng saklólo sa kaniyáng nasásakúpan úpang silá’y mániwalà at sa kaniyá kumampí dáhil kinúkuyóg umanó siyá ng mga batíkos at alipustâ mulâ sa ibá’t ibáng pánig ng daigdíg. Kung magagámit ng diktadór ang tulâ pára sa pánsaríling benepísyo—alínsúnod sa ídyoma ng gáya nina William Joyce at Iva Toguri— sa kabilâ ng pangyayáring walâng pakíalám ang tulâ sa anumáng sásapítin ng diktadór, ang tulâ ay may kakáyahán ding magbaón sa diktadór sa pamámagítan ng ibáng matatálas na mámbabásang ang sípat ay salungát sa kásinungálingán ng tiwalîng pamúmunò at tagapághasík ng lagím ng digmâan. Sapagkát ang digmâan ay waláng téritóryo, gáya sa tulâ ni Nizar Gabbani: “Hinánap ko ang ligtás na poók/ pára sa halimúyak ng áking iná/ at itínagò ang rósas sa áking dugô.// Tahímik na sumápit/ ang áking iná sa panagínip ko./ Hinagkán niyá ang áking noó/ at nag-íwan ng asín sa ilálim ng únan.// Sumágitsít sa lángit ang eléktrisidád./ At ang lupàín ay sumiból/ sa dugô ng isáng martír./ Nasiláyan ko ang mukhâ ni iná./ Nakíta ko iyón sa tren na dumaán/ kanína na sakáy ang mga bangkáy.”// Sa ganitóng urì ng tulâ, ang pagsipì ay hindî maáarì ang biglâan at walâng pakundángan, sapagkát máhalagá ang nagsásalitâng pérsona sa loób ng tulâ, na hindî bastá maáangkín ninúman kung hindi maláy sa mga nagáganáp sa Syria. Ang pérsonang náulilà ay nábulábog ng panagínip sa kaniyáng iná, ang iná na maráhil ay nágsakripísyo rin sa digmâan úpang ipágtanggól ang pamílya at kasárinlán ng kaniyáng báyan, at ang kaniyáng kádakilàan ay matútunghayán lámang sa mga matá ng pérsonang higít na nakakíkilála sa pagkatáo ng kaniyáng magúlang. Ang palígid ay párang guníguní—malagím, madilím—ngúnit ang mukhâ ng isáng iná ang nakapágdudúlot ng pag-ása at pag-íbig nang mátagpûán ng pérsona ang kádakilàan ng úmanidád. Ang tráhedya ng tulâ’y isá itóng kasangkápan, na magagámit ninúman, sa panahón ng tunggalîán at paglilíhim sa kátotohánan; ngúnit walâ ring damdámin ang tulâ, walâng budhî, ni walâng patáwad sa sinúmang panátag sa ipinalálagánap na kábulàánan o káhangalán.