Ikálabíng-ápat na Aralín

Roberto T. Aňonuevo

Kapág tumamláy ang pagtanggáp sa iyó doón sa téritóryo ng mga ádelantádo, pósibleng sumápit ka na sa yugtông ang anyô mo’y badúy o guráng at isá na lámang gunitâ ng paruparóng búkid mulâ sa káhitang pelús. Mabábatíd mo itó kapág humaráp sa salamín ni Narciso at tumítig sa saríli: sásanggunì ka nang paúlit-úlit sa álgorítmo ng hulà kung anó dápat ang bágo ngayón káhit magíng ilahás pa sa hináharáp, magháhalungkát sa baúl na tíla pagháhanáp ng eksótikong aláhas na ang makábibilí at makapágsusuót ay ang pinakámayámang Únang Gínang at magíging huwáran ng mga kábunggûang-balíkat na Babáeng Baklâng Bugháw. Kailángang magíng promotór ka ng elegánsiya at síning, o kung hindî’y humandâng masawî—totoó man o hindî. Sa ganitóng pangyayári, matutúto kang mag-isíp kung paáno maúna o makáisá, kung paáno umangkát ng mga ímported na limusína, na sa sobráng dámi ay kúlang ang dalawámpûng garáhe. Báwat sakyán mo’y bumabágay sa kúlay ng iyóng térno at sápatos—alinsúnod sa patnúbay ng mga número at bituín ni Marites—at guwárdado ng kómboy na sumísiréna,  humáhagibís. Maaákit tumanáw palabás ng bansâ ang lumikhâ sa iyó, magháhanáp ng mga sikát at sopístikádo úpang gawíng módelo sa kaniyáng báryo, at isísigáw niyá na itó ang prímero at móderno, at angkóp na angkóp din pára sa iyó, o sa báyan mong tíla nása Ikatlóng Impiyérno. Kailángang lumáwak ang kórpus ng iyóng bokábuláryo, wíwikàin ng mga krítikástro, at úpang matupád itó’y hihingî ng matátalínong páyo sa mga balikbáyan at biyahéro ang iyóng maylikhâ, mangangálap ng mga díksiyonáryo at dískurso ng sanlíbong pilósopo, sakâ isásaúlo na warìng siyá ang sanhî ng móda at úso. Ikáw bílang tulâ ay gágawíng institusyón sa mga timpalák pángkagandáhan, irarámpa kung saán-saán, na magtátakdâ ng mga panúto at pamantáyan na kasínglantík ng súngay o kasingkípot ng tumbalík tugmâan, úpang ang mangibábaw sa bandáng hulí ay ang líga ng mga létra. Walâng saysáy pa rin ang gayóng pagpúpunyagî. Daráting ang panahón na anumán ang iyóng sakyán, anumán ang iyóng bíhis, anumán ang ánunsiyo, kung ang loób mo namán ay basyó, ay isúsumpâ ka pa rin ng mga ádelantádo. Tátanggí siláng pangunáhan mo ang lahát sa línear na paraán, sapagkát mabúbukíng nilá ang kúlay at pákay ng paglikhâ, kayâ gágawín ka na lámang niláng éksperiménto bílang ehémplo sa akadémikong pagninílay. Sinusúrot ka noón ni Platon dáhil nása lángit ka; dinúdutdót ka namán ni Aristotle dáhil bágay na magíng banlík ka. Saán ka lulugár ay walâng makabábatíd at magwáwakás na paláisipán. Maáarìng isilíd ka sa isáng panahón na magíging múseo mo habambúhay, o kung makatákas ka man mulâ sa madilím na silíd-aklátan ay sapagkát ginawâ kang ínmortal ni Byron o Bardagól. Síning ka hindî lámang dáhil sa artístikong kalidád; síning ka dáhil karápat-dápat mapabílang sa lárang ng síning. Ngúnit kung híhiramín ang dilà ni Ju. M. Lotman, ang dibisyón ng mga tékstong “artístiko” at “dî-artístisko” ay nása kamalayán ng sumaságap, bagamán ang paglitáw nitó sa kamalayán ng maylikhâ ay opsiyonál. Walâng pérmanénte sa panitikán, at kung gayón ngâ, huwág malumbáy kung hagárin ka man ng tuksó ng mga ulól at ádelantádo.