Ikádalawámpû’t isáng Aralín

Roberto T. Añonuevo

Párang agímat, ipámamána ka sa anák at apó-sa-túhod, nakaúkit sa kawáyan o balát o bató, ngúnit ililípat sa papél o anyông elektrónikó sapagkát hiníhingî ng mundó na malímit nagpápakanâ ng pagbabágo. Bugtóng kong paralúman/ Ákin ka bálang áraw/ Dî akó híhiwaláy/ Sa iyó habàng búhay./ Lumayô pag namatáy/ Ang dî maíiwásan/ Káhit ng áking tátay/ O mahál kong nánay;/ Walâ akóng karámay./ Hanggáng saán ang pátaw/ Na tagláy ng katawán?/Ang sisidláng makúlay/ At panagpás kawáyan/Ay díto ilálaán/ Hanggáng áking libíngan.// Hinihímig ka noón sa takípsílim, habàng nakápalíbot sa iyó ang mga batà o nakápaíkot silá sa sigâ, at matamáng nakíkiníg sa iyóng hiwagà. Matátandâán nilá ang bílang ng pantíg ng báwat taludtód mo, tagláy ang estilístikong melodíya at kóntrapúnto ng sípol, warì bang umíindák ang mga katagâ, sakâ papások sa kaniláng guníguní ang hulagwáy na may katambál na hiwátig. Mangángapâ silá sa mga títik ngúnit hindî kailanmán mabubúlag o ilíligáw ng pahayág, sapagkát ikáw ay sadyâng idinisényo pára sa kalugúran kung hindî man kaligtásan ng lahát. Isasálin ka mulâng isáng dilà hanggáng laksâng dilà túngong yutà-yutàng taínga ng lupà, at pagkáraán, mabábatíd mong ang saríli’y lumampás na sa nakágawîáng pagtanáw sa dalawámpû’t ápat na talampád ng Mangyán at pumápalág sa kahulugáng itinakdâ noón ni Antoon Postma. Párang agímat, ikáw ay paníniwalàáng makalálagós sa realidád at kathâng-ísip, makápagpápabálik-bálik sa nakalípas at kasalukúyan, sa materyál at dî-materyál, makáuúna sa hináharáp at pagbábantulót, hanggáng sumápit isáng áraw ang dî-ináasáhang pagpusyáw ng angkíng halína pagdagsâ ng mga dáyong talinghagà. Búbuháyin kang mulî—sa tumpák na pagkakátaón—ng paníniwalàng ang bisà mo’y nakáhihílom ng súgat sa loób, nakápagpápalayà sa pananákop ng ideolóhikóng aparáto ng estádo, nakápagpápayáman sa málig ng mga wikà, at ang pámbihiràng ginháwa’y hindî lámang laán sa isáng lipì bagkús sa maláwak na mundóng sawî. Mánlumò ka’y maúunawàan, kung tíla hindî tumátaláb sa káharáp na mga rásista’t walâng pakíalám o habàng untî-untîng nabúburá sa gunitâ ng mga kabatàan; o kapág pinaráratángan kang sálot o láson o bakyâ ng mga bayaráng troll at alaskadór. Magíging esotérikó ang tagláy mong áwit maráhil káhit hindî sinásadyâ, kung sakalì’t mápasá-banyagà; at hindî kagyát maúunawàan kapág binigkás, halimbawà, sa kúmperénsiyá ng mga ántikwáryo’t polígloto. Ngúnit lalò kang lumálakás sa báwat pagbábalík (maráhan ngúnit tiyák na tiyák ang hakbáng), bukód sa dumarámi ang mga debóto mo sa iláwod ng pagninílay. Sásaluhín ka ng diwà pára sa isá pang diwà, magkakároón ng bakás-dihitál na katumbás ng kakatwâng kríptográpikong tóken; at kung itó ang pagsabáy sa panahón— itó rin ang kapangyaríhan at kaligtásan ng urìng nakíkibáka pára sa pamánang maláon nang hindî nitó pinakíkinabángan sanhî ng kung anóng pagtákas o katwíran. Sapát ka na sa saríli, at kung itó ang kapaláran o kabihasnán, itó ay sapagkát pag-áarì ka ng lahát—isáng unibersál na ambág na hindi máililíhim sa isáng baybáyin.