Ang Líham, bílang Ikádalawámpû’t ápat na Aralín

Roberto T. Añonuevo

Makákabunggûang-balíkat mo isáng áraw si Jorge Francisco—ang kawaní ng aklátan—tángan nang mahigpít ang iláng antígong manuskríto. Ipakíkilála niyá ang saríli na isáng Árhentínong traduktór, ngúnit ang Tagálog ay kasímbulaklák ng Español sa Buenos Aires. Magpápalítan kayó ng mga salitâ ng pagbatì at pagkilála, sa paraáng nagtátagpô ang mágkakósa sa kalabóso, at matápos niyáng mabatíd ang iyóng hinahánap ay itúturò niyá sa iyó ang kinaróroónan ng eskritóryo na kinapápatúngan ng naníniláw na dokuméntong pinaníniwalàang kaugnáy sa, at kalában ng, peryódikóng Mulîng Pagsílang. Isá sa makápupúkaw ng pansín mo ang pasingáw, na sinúlat ng dî-kilaláng ladíno, na máisasálin sa ganitó:

“Pinakámahírap basáhin sa ísip,” isásaád ni Celia sa kaniyáng líham pára sa nakíkiní-kinitáng Balagtás, “ang lumípas na panahón ng pag-íbig sapagkát baká nasísiràan ng baít ang lábis umíbig.” Súsulyapán mulî ni Celia ang mga páhina ng tulâ, at sa loób ng kaniyáng dibdíb ay may kung anóng kamáy na kumislót sakâ pakiwál-kiwál na gumápang nang maráhan, pagdáka’y sumaklót sa pumípiglás na ágam-ágam, at maliksíng kinuyóm ang lahát ng pagnanása’t pagdáramdám. “Paáno málilímot ng aníno ko’t katawán ang pagsuyò mong sumagupà sa laksâng halímaw?” náisúlat ng dalága ang kaniyáng talinghagàng párang totoó, párang bulàan, ngúnit hindî nitó lubós matanggáp ang naglálarô sa guníguní ng minamáhal. “Mabúburá sa mápa ang Béata’t Hílom, mawáwaglít ang paralúman, at ang ílog ay ipinintáng laráwan na lámang ng mga hubád na binibíni.”  Mapápaigtád ang dilág sa síklo ng táog at káti sa kaniyáng kataúhan, sa págsasánib ng álat at tabáng na warìng nagtátagpô ang panibughô at pagtátaksíl, at ang kaniyáng írog ay anó’t súmasánib sa palígid. Malíliyó siyá’t warìng mabúbuwál, ngúnit anóng ginháwa sa pakíramdám. Ang tabsíng ay páparatíng, salungát sa aliwálas ng hímpapawíd, at iláng sandalî pa’y ang pagkásawî ay ibábalità ng símoy mulâ sa hardín ng mga bangkáy. “Mga nímpa mo’t siréna’y umaáwit sa sáliw ng líra hindî pára sa ákin, bagkús pára sa ibáyo. . . .” Isang káwan ng mga tiwaywáy ang pumútong sa dalátan ng kaniyáng dibdíb, bagamán panándalî, sumayáw-sayáw sa éyre nang patiklóp at pabukád, pabukád at patiklóp, sakâ inilagdâ sa hímpapawíd ang mga títik ng mga pangálang walâng kamatáyan. “Hindî akó ang bulaklák ng iyóng dilì-dilì,” sambít ni Celia. “Nagkátaóng kahawíg ko lámang si Beatrice o Dulcinea. . . .” Inílipád ng malamíg na símoy ang líham ni Celia, at hindî na mulíng matátagpûán, na warìng katwíran úpang magsílang ng halimúyak ang hardín ng sányutàng takípsílim.