Ang Pamána, bílang Ikádalawámpû’t limáng Aralín

Roberto T. Añonuevo

Nakáligtás sa lindól at bagyó, ang vangâ at takíp nitóng tótohóng ay maáarìng nagsilbí nang tapát hanggáng kaapú-apúhan, tahímik bukód sa maáasáhan sa pagdiríwang ng kánin at wákay. Saksí itó sa sálo-sálo ng mag-ának at panaúhin, dumaán sa sámot na pagsúbok at pagtítiís, nagnílay sa óras ng apóy o nagtíka sa óras ng túbig, at malímit naiíwan sa banggérahán úpang mámahingá. Ang kalikásan nitó—ang pinakaúbod, sábi ngâ ni Spinoza—ay hindî maitátanggíng máihíhiwaláy sa táyab na nagsísilbí ng úlam, gáya ng sinámpalúkang báka o binúrong dorádo. Ang mga katangìan ng vangâ at tótohóng ay magpápakilála sa angkíng estétiká at halagá (húwag nang banggitín pa ang mga inúkit na símboló sa rabáw nitó), sa magíging resúlta ng paglúlutò kapág kinasangkápan sa kusinà—ang pagpápatindí sa lása, ang pagpápatakám sa matá, at ang pagpápaginháwa sa katawán. Mulâ itó sa lúad na nilamútak at dinalísay nang paúlit-úlit, sakâ idínaráng sa sigâ at ibinilád sa áraw úpang lampasán ang kinágisnáng hanggáhan ng pamámalayók. Napápabayàan itó kapág dumáratíng ang mga bágong serámiká mulâ Japan o Taiwan, at inílalágak sa bodéga kung hindî man ibínebénta sa makukulít na akáparadór sa sandalîng magkalámat. Kapág minálas, náilílibíng itó ng buhángin at lúmot kasáma ang iláng baryáng gintô at pílak; at pagkalípas ng iláng síglo ay mulîng ibábalík sa altár úpang itanghál na pamána—na tinátamàan ng nakápahilís na sínag ng eskáparáte. Maáarìng nakíta mo na itó sa baybáyin ng Uyógan o Kalatagán. Ngúnit sa pagkakátaóng itó, magbábantulót ka kung paáno bíbigkasín ang pagkátiwalág at kalungkútan sa madilím na merkádong banyagà sa iyóng talâsalitâán.