Alaála, bílang Ikátatlúmpû’t isáng Aralín

Roberto T. Añonuevo

Isáng ehersísyo ang paglímot, at kung náriníg mo si Astor Piazzolla sa mga bagtíng ng Nadja Kossinskaja, ang paglálahò ay hindî ang nakátadhanàng resúlta—na ang paglísan sa Pásig ay paglapág sa palipáran ng Paris na katumbás ng wakás—bagkús ang másalimuót na paraán ng pagburá sa saríli, batíd man ng públikó o língid sa kaaláman nitó: Itó ang kamalayán ng buông paglálakbáy na ang saríli ay maláy na maláy hindî lámang sa palígid bagkús sa kaloob-looban. Ang katotohánan ng Paris at ang katotohánan ng Pásig ang maráhil magbábanggâan sa iyóng ísip; ngúnit hindî dápat ikábahalà ang manipís na hanggáhan ng mga teritóryo, sápagkát ang lumílitáw sa dakòng hulí ay hindî lámang ang isáng bágay o piráso ng karanasán. Lumílitáw din kasabáy niyón ang kabuôang pagdanás túngo sa ináasáhan o kayâ’y dî-ináasáhang pangyayári, at ang mga sálik na umáapékto sa pag-íral, halimbawà, ang pagkabálam ng biyáhe dúlot ng bagyó o perwísyong sanhî ng pagsábog ng eropláno. Sa ganitóng pangyayári, ang magíging búnga ng paglímot ay hindí dápat itúring na matimbáng; higít na matimbáng ang katotohánan habàng lumilímot sa ngayón o nakaraán—na sagád-sa-butó, makásarilí, mapanlinláng—úpang ang búkas ay makapágtanghál ng monopolyádong katotohánang mulâ sa tumátanáw. Hindî mo ipápanukalàng itó ang “aghám ng karanasán ng kamalayán [geist],” ni Hegel, sabíhin mang may pagkakáhawíg; ngúnit hindî ba ang ehersísyo ng paglímot ang magtutúlak sa kamalayán úpang matúto sa saríli (ikáw man ay itúring na ínmigránte o refuhiyádo), ang unawàin sa kaloóban nitó ang buông sistéma ng kamalayán, ang buông sakláw ng katotohánan, at máitutúring na hugis ng kamalayán? Ang kamalayáng nagháhatíd sa Paris, kung itó man ang pinakáúbod ng pag-íral, ang pápawì sa anumáng pagkátiwalág sa banyagàng poók sa maláo’t madalî; at ang pagíging Parisíno na isáng anyô ay hindî na bastá pánlabás lámang na maráhil naságap din ng Indios Bravos bagkús ang bágong kataúhang ang kamalayán ay malayò na sa kataúhan ng isáng Filipínong lumakí sa Pásig. Itó ang sukdól ng pág-unawà sa saríli, ang kamalayáng kung tawágin ay pakikípagsápalarán. Kung ikáw ang tulâ, isá ka ring kamalayáng maráhil ay kapaná-panabík hulàan ang mga hakbáng; at isáng ehersísyo ng paglímot káhit ang pakíkiníg sa iyóng musíka, na kay hírap hulíhin ang yugtô ng katotohánan ng mga nóta, sápagkát nang sandalîng kathâín iyón ni Piazzolla ay maáarìng ang sandalîng tinútugtóg namán ni Kossinskaja ang pagkáparoól ng Ukraína.