Ikaápatnapû’t walóng Aralín: Ang Pananámpalatáya

Roberto T. Añonuevo

Kapág tumawíd sa bálag-ng-alangánin ang balangkás ng pananámpalatáya, gáya sa krísis na katumbás ng pag-aágaw-búhay ni Magallanes sa dugûáng baybáyin, at ikáw namán sa isáng pánig ay sumúbok makípagsápalarán sa daigdíg ng panitikán sa pagnanáis na makáligtás sa gusót, kailángang baklasín at mulîng ikabít ang diwà sa mga salitâ, paglarûán ang espásyo at panahón, angkupán ng pagbábanyúhay ang mga dalúmat, hamúnin nang paúlit-úlit ang salígan ng mga pahayág, úpang ang diyós, sa bandáng hulí, ay magíng tulâ. Itó ang tínig na áalingawngáw sa pandiníg mo, samantálang kaúsap ang uhúging kámukhâ ni Slavoj Žižek at tíla ka bagítong naglálayág sa maunós na karagatán—ni hindî marúnong bumása ng dalawámpû’t ápat na talampád  at gumámit ng mápa o paralúman—at kung tawágin man ang saríli na makatà’y umaása sa Diyós at tinítingalâng Talàng Maliwánag. Itó rin kayâ ang nása útak ni Juan de Padilla habàng nagsúsunóg ng kílay sa paghálaw sa mga sagrádong aklát, at úulítin nang higít na maluwág at may elaborasyón ni Gaspar Aquino de Belen sa pasyóng Tagálog na gumámit din ng apókripa’t tradisyón? Wináwakasán ng mga hulà ng mga propéta ang posibilidád ng diyós na nágkatawáng-táo bílang tagapágligtás, at hindî lámang kumpirmasyón ng kababâáng-loób ng kalangitán; ikáw, túlad ng ibá pang mortál na manlálakbáy, ay lúlunukín nang nakápikít ang tadhanàng nakáugát ka sa orihinál na bátik ng kataúhan, o sabíhin nang may pinsalà o kakulangán noóng úna pa man, ngúnit hindî ba ang pag-íral ay isá nang kaganápan, kung ang pag-íral ay katumbás ng paghingá, paglakí, at pagpáparámi? Nag-íisíp ka dáhil umiíral, at baligtarín man ang pahayág ay isáng ehersísyo na nagháhanáp ng tuldók sa paradígma ng pananálig. Hindî sólong áangkinín ni Aquino de Belen ang karangálang malalágom ang kasaysáyan ng paglíligtás sa sángkataúhan sa hálos sanlíbong saknóng; ngúnit ang kaniyáng mga áral na hindî man kasímbigát ng krus at korónang tiník ay pagtátangkâng gawíng mortál ang diyós sa anyô ng alpabéto at gramátika ng pagsunód—“ang pangínoón náting tulâ.” Ang tulâ ay hindî tulâ kung walâng pagtátaksíl, pagpápahírap, at pagpatáy na panghíhimások sa panulâáng Español at pagdambanà sa panulâáng Tagálog; at ang bangkáy na nakíta ng isáng Románong káwal ay tátalám ang hiwagà kung hindî mabubúhay mulî sa anyô man ng páhimíg na pagsámpalatáya sa mga salitâ. Itó ang itúturò sa iyó ng libíngan; itó ang  sásagáping hiwátig ng panángis na inilílipád ng hángin túngo sa dinustâng báyan; itó ang pagmúmunìng bábalík-balikán sa mga dî-ináasáhang daráting, nakíkiníg ka man ng músika mulâ sa Basílika ng Sta. Cecilia, o nagsúsulát sa sahíg ng Témplo ni Namagíri.