Ikálimámpû’t ápat na Aralín: Ang Pagmámalakí

Roberto T. Añonuevo

Sasápit ang sandalî na hiníhingîng magíng maángas ka, hindî gáya ng estéreotípo ni James Dean o Muhammad Ali, bagkús kasínglupít ng púkeráyot ni Nadya Tolokonnikova na handâng isugál ang kasálukúyan máipakíta lámang sa panánalinghagà ang kabilâng mukhâ ng krísis sa pananámpalatáya ng Estádo ng Káayusán at Kabutíhang-ásal. Paná-panahóng hiníhingî ang arogánsiyá ng mga ugát nang lumitáw ang plásang umaápaw sa mga táo sanhî ng himagsíkan sa hímpapawíd—siláng mga uháw sa mga salitâ at pinágkaitán ng karapatán—at hindî máhalagá kung ang nása entabládo ay mga alagád ni Aurelio Tolentino o Ikáw. Ang lehítimidád ng natúrang pagsílang ay nása pagtátamó ng dámi ng palakpák at ulán ng mga bulaklák, bukód sa mga luhàng dî-mapígil pumaták, na bábalisá sa malawakáng públikó úpang kumílos nang sáma-sáma at nagkakáisá, ngúnit higít pa ríto ay ang kabatíran ng paggígiít na gáya ng palatháw na mayábang na pinabúbuwál ang matáyog na punòngkáhoy. Mga tulâng humíhiyáw, mga tulâng nagninílay, anó ngayón kung may pagkakáibá? Hindî sapát ang hambíngan sápagkát tumutútol ang báwat isá na manatíli sa íisáng lunán at panahón; gayón kayábang ang kaní-kaniláng tindíg. Kapuwâ masíning na tumútuláy sa guníguní ang mga itó, na nagíging bató, bakál, plástik, papél o anumáng bágay na inísip ni Pablo Neruda at pagkáraán ay magbábanyúhay na ehersísyo sa limáng pandamá, hanggáng ang lahát ay mulîng magíng líkidó na títigháw sa limámpûng tág-aráw. Kailángang kusàng magíng maángas ng panulâán kung íbig nitóng igiít ang saríling kasaysáyan. Tuwíng may panínikíl at panlílinláng, maghúhubád itó pára sa kátotohánan o katarúngan. Tuwíng may digmâán at paglapastángan, maghúhubád itó pára sa pinakaúbod na pagkatáo at sángkataúhan. Tuwíng may pangúngulimbát at kasakimán, maghúhubád itó pára sa pagmámalasákit at báyanihán. Lílikúmin nitó ang mga salitâ hindî úpang bumuô ng díksiyonáryo o direktóryo, bagkús úpang subúkin nang paúlit-úlit sa laboratóryo ng mga talinghagà, at mulîng ikanâ sa dambuhalàng kaisipán at kamalayáng hindî káyang isilíd sa iláng talatà o saknóng. Ipapátaw sa iyó bílang panulâán ang prusisyón at kadéna ng pighatî na líhim mong pagtátawanán; at hindî ka makáiíwas kung ipagdíwang gáya sa biglâang binyág at Pangwakás na Inúman. Anó’t anumán, pasásayawín ka nang suót ang mábalahíbong damít o kayâ’y nang walâng anumáng tagláy kundî ang kuwintás sa baywáng. Ang pagíging maángas ng panulâán ay hindî bastá panlabás na astá o silakbó o pagkámagaspáng; tumátanggí ito sa sopístikádong sabwátan at burukrátikóng ugnáyang mínsang isínahímig ni Hugo Kant samantálang nagmamártsa ang yutà-yutàng anákpáwis ng daigdíg nagbábantâ man ang dilím at ulán.