tula ni Roberto T. Añonuevo

Araw, ni Roberto T. Añonuevo

/ Roberto Añonuevo / Mag-iwan ng puna

Araw

Roberto T. Añonuevo

Kapág umíbig ka, ang bató ay nagkakábagwís úpang maabót
Ang úlap, at pagkaraán, uulán díto sa áking kinatatayûan.
. . . . . . . .Kapág umíbig ka, ang luhà ay nagíging sariwàng talón
Sa galaktíkong bundók, at maiinggít ang sinaúnang disyérto
Na naípon sa áking loób na nahahatì sa poót at lungkót.
Kapág umíbig ka, ang búkid ay elektroníkong kabáyo
Na tumatakbó, at isinasakáy akó pára mabatíd ang igláp.
Kapág umíbig ka, ang kisáp ay eternál sa walâng bisàng baít.
Kapág umíbig ka, kumukulóg at kumikidlát, at humahángin
. . . . . . . .Nang malakás; at kung itó ang áking muntîng wakás,
Ang pag-íbig mo’y kay lamíg sa nilalagnát na gabí ng mgá aklát.

Sa Labas, ni Roberto T. Añonuevo

/ Roberto Añonuevo / Mag-iwan ng puna

Sa Labas

Roberto T. Añonuevo

Ang lumbay ay eskaparate ng mga segunda manong
Sapatos, na maaaring pagpapahalaga kay Imelda
Marcos o Yao Ming, ngunit hindi kailanman ruta
Ng Ang Tibay sa lumang museo ng mga sapatero.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . O iyon ang hinala mong tumatamà.

Bawat pares ay talaan ng mga pakikipagsapalaran;
At bawat destinasyon ay piling kúlay balát tahî taták
Sa alaala, na posibleng nagmula sa mga gasgas
na karanasang hango sa ibayong-dagat o pabrika,
ngunit hindi kailanman mahahalata ng pandama.

Kontaminado ng alikabok, ang salansan ng sapatos
Ay maaaring tumakbo palayo sa pananagutan o rali;
Tumadyak sa mga busabos o sumipa sa isang bola;
Umiwas sa di-mapigil na panlulumo o panlalamig;
Hinubad dahil sa tuwa at ipinamigay sa kaawa-awa;
Ipinukol sa kinamumuhiang politiko o bagamundo;
Itinapon ng mga baldado at pilay sa basurahan;
Sinagip bago lumutong mula sa resiklong regalo;
Nagbabalatkayo na orihinal at puslit sa adwana;
At ngayon ay naririto para gampanan ang kambal
na papel na uso-at-laos:
Ang replika ng prestihiyo at artefakto ng kalabisan.

. . . . . . . . . . . . . . .Sapagkat ukay-ukay din ang lungkot
Na naghuhunos na lugod kapag napasakamay
Ng sinumang lumaki nang nakayapak, o tumanda
Para sumaksi sa taas at lagitik ng mga takong;
O nakatagpo ng sinumang muling nakatindig
at nakalakad matapos maratay nang napakatagal.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Himala, hindi man himala?

Tatanawin ang eskaparate sa laki at lapad ng paa,
O sa kalidad ng goma o gaan o katad o disenyo,
alinsunod sa presyo na maididikta ng merkado.
Sakali’t isukat sa haraya ang pinili sa mga displey
ay asahan mong ipagpapalit ang ipon at ang hiya
ituring mang tulak ng dibdib dahil kabig ang bibig.

Ang eskaparate ay iba’t ibang panahon ng lakad
ngunit makakalap ang mga bakás sa mga ngalan
ng estetikong silbi at inaakalang pangangailangan:
Kumakaway ang lumbay nito sa likod ng salamin;
Kumakaway, at ang ganti mo ay pag-iling-iling.

Hindi ba ang salamin ay humihikab ding sapatos
Tuwing ihahakbang?

Marahil, o kung hindi’y ngumangangá sa pagod.

Ang lumbay ay eskaparate ng mga segunda manong
Sapatos sapagkat may katwiran ang isang kuripot
Ngunit malayaw,
Sapagkat may katwiran ang pagtitipid at basura
Sapagkat may bago na sasabihing pangmayamang

Kagila-gilalas ang landas na minsan pa’y pipiliin mong
Talikdan.

Bob Blues

/ Roberto Añonuevo / Mag-iwan ng puna

Bob Blues

Roberto T. Añonuevo

Kapag humahalik ang hangin sa iyong mukha,
naririnig ng mga bathala ang pinong saxófono
at kahit sila’y napapaindak sa elektromusika
ng basyo.
. . . . . . . . . . . . . Ang hangin ba ay isa ring musika
na ang ritmo ay nakapapawi ng libong buhawi
sa maghapong trabaho o paglubha ng trapik?

Sariwa man o marumi, ang hangin ay hangin
na iyong sisinghutin, at lalanghapin ng langit
ang saxófono na ano’t bumabangka sa hapag
na basyo.
. . . . . . . . . . . Humahalik ang hanging may mukha
sa iyo, at ang saxófono ay magiging bathalang
hubog sa Italya at maglalakad na elektromusika
ng basyo.

At ang hangin ay tatakas sa ibayo palapit dito
upang ibalita ang mukha mo sa pamamagitan
ng saxófono, na ang nilololoob ay bagyo sa loob
ng basyo.
. . . . . .      . . Sapagkat ang hangin ay ako rin  sa iyo
na tutugtugin sa saxofóno sa gabi ng kawalan:
Naririnig ng mga bathala ang mundo ng musika
sa basyo—tawagin man silang wala sa huwisyo.

Musang, ni Roberto T. Añonuevo

/ Roberto Añonuevo / Mag-iwan ng puna

Musang

Roberto T. Añonuevo

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  . . . .Para kay Tatang

Umakyat sa huklubang punongkahoy
ang anino
. . . . . . . . . . . . .  . . . at tumitig sa panganorin.
“Mapalad ang nagugutom, sapagkat. . .”
Umihip ang simoy na sinlansa ng daga,
at natanaw ng uwak na umiikot sa langit
ang hapunan.
. . . .. . . . . . . . . . . .Umalingawngaw ang siyap
ng mga maya sa ilang,
. . . . . . . . . . sakâ umambon nang di-inaasahan.
Lumawiswis ang mga lungtiang kawayan
na kung makatatakbo’y magsisipagtago
sa mga bakás ng dugo,
. . . . . . . . . . . .  . . . . . at maya-maya’y bumuwal
sa sagingan ang mga payat na hulagway.
Pigil-hiningang tumitig ang anino
tungo sa kaluskos
. . . . . . . . . . . . . . . . . .  dahil sa udyok ng bituka,
at ibinuka-sara ang mga panga.
. . . . . . . . . . . . . . . . . . .Nakiusyoso ang bayawak
mula sa natutuyot na batis.
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Pagkuwan, nagtilaukan
nang sabay-sabay ang mga ulupong
na nakatatô sa dibdib,
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .sumitsit ang mga kuliglig,
at di-naglaon, nagsimulang lumakad-lakad
 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .ang mga bundok
sa guniguni—na tila sakay ng naglalagablab
na Sputnik.

Ang Batas, ni Roberto T. Añonuevo

/ Roberto Añonuevo / Mag-iwan ng puna

Ang Batas

Roberto T. Añonuevo

1
Naiisip ito gaya ng paghinga, at nakakaligtaan
nang hindi napapansin ang simoy
. . . . . . . . . . . . . . . . . .na tulad ng nakababatong aklat.

Ituturing din itong panutong sugat at mga ugat
ng kasaysayan,
na binabago pana-panahon, alinsunod sa layaw
o pangangailangan,
nang taglay ang prinsipyo ng ilong at sikmura
na magsisimula sa tumbasan ng diwa at kataga.

2
Sa semiyotika ng mga kulay, lungti ang kilusan
sa taggutom,
dilaw ang kalusan ng mga epidemya’t disaster,
at pula ang katipunan ng bayani’t kalansay.

Ngunit bahaghari ang mga duwag at taksil—
na nagbebenta ng lupa at tubigan sa mga dayo.

3
Sumusunod, at susunod at susunod tayo—
sa ayaw man at sa gusto—
sa patakaran ng biláng na mga hakbang,
sa kautusan ng tinig na katók sa ataul,
sa patnubay ng bagong diwang popular
na sapin-sapin ang kahanga-hangang
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  . . .kabulaanan
dahil naaakit sa “Mabuhay! Tuloy po kayo!”

4
Ang padron ng gunita ang mito ng mga bathala
na ngayon ay pangulo at búkas ay magiging ulo
ng litson
para sa publikong sabik sa pelikulang bakbakan.

5
Kolektibong watawat na sumasayaw sa himig
na sinasalungat ng pinakamataas na luklukan,
ano ang karapatan sa parada ng mga bilanggo?

Wala, ngunit matigas ang mga ulo at burat
hanggang humaba ang prusisyon ng mga ulila.

6
Ang piskal na kabit ng pulis sa ilalim ng tulay
ay tulay din sa abogado’t hukom na takót sa sabon
sapagkat tumatanggap ng suhol sa laboratoryo
ng damo at kubeta.

O iyan ay guniguni lamang ng heneral na bato
at pangulong batong-bato sa kalabang politiko.

7
Merkado ng sabong, palengke ng mga gusali,
at listahan ng buwis mulang lupa hanggang ulap:
lumalakad ang mga tao
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  .at lumalakad ang oras
ngunit ang enerhiya ay bateryang titigok-tigok
sa madilim na espasyo
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ng Palasyo ng Malabanan.

8
Ang bigas ang timbangan sa adwana at agahan,
inaabangan ng mga maya,
at sampu-sampera ang palay ng mga magsasaka.

Sa malayo, ang balyan ay lastag, tigmak, giniginaw.

9
Talaksan ng teksbuk sa mesa kung tayo’y mag-isip,
ngunit ang isip ba ay isip na talagang ginagamit?

Dumarating ang superbagyo nang walang pasabi,
kung ang bagyo ay pagtutol na hindi masabi-sabi:

kay-bagal man ng trapik ng sasakyan at mensahe.

Aklat, ni Roberto T. Añonuevo

/ Roberto Añonuevo / Mag-iwan ng puna

Aklat

Roberto T. Añonuevo

Kinasisindakan itong buksan at gaya ng kahon
Ay makapáglalamán ng sumpâ, sálot, sakít ng ulo.

Higit nilang pipiliin ang kanilang bagong selfon,
Sapagkat ang daigdig ay nasa dulo ng daliri.

Idadahilan nilang lumalabò ang kanilang mata
Sa mga titik, at inaantok sa oras na maglandas

Sa mga pangungusap at salitang nangungusap
Sa kanilang mag-isip at gamitin ang guniguni.

Napakabigat ng bawat pahina, katumbas wari
Ng isang tonelada na tatabon sa katamaran.

Maikli ang kanilang pasensiya para mag-aksaya
Ng oras sa kung sinong klasikong gagong awtor.

Ngunit gising sila sa buong magdamag, katabi’t
Kuyom ang midyum ng banidad at impormasyon.

Hindi ba nakapagbabasá rin sila sa munting iskrin
At ang salamin ay kulay at tunog at salát ng sarili?

Hindi nila pipiliing magpatumba ng punongkahoy
Para sa papel ng aklat na kung hindi nakababato’y

Nakapagpapasikip ng aklatan para sa mga kulisap
At alabok na pumapasok sa kanilang puso o utak.

Pumipikit sila kapag nakaharap ang tunay na aklat.
At magbabasá lámang para sabihing intelektuwal

Na nakaupo sa inidoro, at letrado ng mga negosyo.
Balewala sa kanila ang henyo ng nauupos na wika.

Ano kung laos si Gutenberg at pumalit si Zuckerberg?
Ang aklat ng karunungan ay aklat din ng katangahan

Na ikakatwiran nilang malinaw na pagsisinungaling,
dahil sila ang maiiwan sa isang kahon ng pag-asa.

Ako, ni Roberto T. Añonuevo

/ Roberto Añonuevo / Mag-iwan ng puna

Ako

Tulang tuluyan ni Roberto T. Añonuevo ng Filipinas

Buhawì sa láot ang naípapások sa hungkág na kahón—na kapág ibinálot sa hablón ay malayàng isíping regálo kung kaníno. At ang kahón ay kusàng maghuhúnos na alupíhang-dágat, na untî-untîng hihimbíng kapág tinamàan ng sínag at magkákapakpák sa panagínip úpang isakátupáran ang pagigíng paruparó. Lilípad ang paruparó at darapò sa áking balíkat. Putîng gamugamó na palamutîng panaúhin sa kayumanggîng balát, anó ang pangálan ng ginháwa na hatíd mo? At ang áking balíkat, na tawágin mang tátay o bána, ay tutugón sa paglápad hanggáng lumayláy o dumupók dáhil sa bigát ng pinapásang daigdíg, at ang daigdíg na itó na húgis parisukát ay mágbabalík sa guniguníng kahón, at matitigmák sa di-inaasáhang ulán hanggáng malúsaw at magbanyúhay na símoy na kung hindî tuliróng ipuípo ngayón ay mag-iípon ng lakás búkas hanggáng magíng ganáp na bagyó na maglalahò sa tatlóng áraw—tawagin man itóng talangkâ, tiniklíng, tanagà.

Parabula ni Juan Wika, ni Roberto T. Añonuevo

/ Roberto Añonuevo / Mag-iwan ng puna

Parabula ni Juan Wika

Tulang tuluyan ni Roberto T. Añonuevo

Wika ang limitasyon ng ating guniguni, kaisipan, lunggati. Nililinang natin ang wika, aminin man natin o hindi, sapagkat dumadako tayo sa dulo ng ating lansangan, ang lansangang inaakala nating magbubunyag ng daigdig, ngunit ang totoo’y putol na riles, o bangkay na naglalakad ngunit pipi, ang sumasalubong sa atin. Nananaginip tayo sa wika, at ngayon, sumasarap ang pagkain dahil sa wika, tumatangkad tayo sa wika, kumikinis ang kutis sa wika, bumabango ang ating hininga sa wika, at naiiwan ang halimuyak sa ating mga damit at singit dahil sa wika. Sumisikat tayo dahil sa wika, lumalakas tayo dahil sa wika, at yumayaman tayo sa utang o pautang dahil sa wika. Makasasakay tayo sa motorsiklo o submarino dahil sa wika, at makalilipad gaya ni Darna dahil sa wika. Subalit sa oras na masalubong natin ang ibang nilalang na bigo tayong maunawaan, at tumatangging umunawa sa atin, at nagggigiit na sila lámang ang may monopolyo ng alpabeto at alpabeto ng kasarian, umuuwi tayong dungo at tulala sapagkat minsan pa’y nalinlang sa kontrata, ninakawan ng titulo ng lupa at titulo sa propesyon, o kaya’y hinahagad ng batas sa ngalan ng seguridad at kaunlaran. Sapagkat ang wika ay hindi na atin; ang wika ay nagmumula sa apat na panig at hatid ng mga banyagang simoy. Nasisinghot natin ang simoy na ito na taglay ang awiwit ng mga barkong sakay ang tone-toneladang produkto at serbisyo, armado ng tratado at negosyanteng politiko, at kung ang mga ito rin ang alagad ng wika, ang wikang ito—na kinakanaw sa ating gunam at isinusuka ng ating puso—ang magpapahiwatig ng limitasyon sa pagbubuo ng sarili at milyon-milyong sarili, tawagin man itong katutubo, tawagin man itong Filipino.

Sa Tiendesitas, ni Roberto T. Añonuevo

/ Roberto Añonuevo / Mag-iwan ng puna

Sa Tiendesitas

Roberto T. Añonuevo

Kung ako ang ama ng daigdig na ito, ikaw pa rin ba ang anak ko sakali’t magunaw ang kinatatayuan mo? Sasagutin mo ako ng ngiti, na waring ang ngiti ay pagsasabi na hindi kailanman magaganap iyon, na katumbalik ng alak na nasa hapag.

“Iba ang planeta ko,” isisingit mo, at tayo’y malalasing sa espiritu at salita. “Bakit mo inakalang ikaw ama ng daigdig na ito kung ang realidad na ito ay nasa loob lámang ng iyong guniguni? Paano kung ang daigdig na ito ay sirang plaka na paulit-ulit umiikot, at nagsasabing ang Ama ay hindi ang lumikha ng lahat, bagkus ang laláng ng Salita para lapatan ng katwiran ang adelantado at alibugha?”

“Anak ka talaga ng putang ama!” sambit ko sabay yugyog sa balikat mo, habang isa-isang humihiga ang mga bote ng wiski.

Stop weaponizing the law. Yes to humanity. Yes to human rights!

Ang Tanong, ni Roberto T. Añonuevo

/ Roberto Añonuevo / Mag-iwan ng puna

Ang Tanong

Tula ni  Roberto T. Añonuevo

(Para kay Tatang Temyong)

Mga gusali sa kaliwa, mga barumbarong sa kanan,
ano na ang tahanan
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ng mga palaka at paruparo?
Isang retrato sa dingding o kaya’y mesang salamin.

Tila ba maasim na tsismis o diyabolikong pag-ibig:
Bulawang mga pakpak
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . na nagpapaguho ng metropolis
sa loob ng aklat.
Ang lumang peluka o pelikula sa antigong estante.
Ang fatek sa iba’t ibang timbang at katawan.
. .. . . . . . . . . . . . . . . . .. .Nakaririnding rak-en-rol ng kokak
sa selfon at Youtube. Maaaring punit na tisert
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  .o pintadong pader sa Instagram.
Ang niresiklong notbuk para sa listahan ng utang.

Maidaragdag:
Ang botelya ng lason at halimuyak ng luwalhati.
Ang hinihimod na pook ng albularyo at adik.
Ang kasarian ng súpot o supót na pananalig.
Ang motel ng pag-ibig at motel ng pagtataksil.
Ang kongreso ng pataasan ng ihi at balatkayo.
Ang ruleta ng numero at kubeta ng suwerte.
Ang mapang ipinambalot sa lumpiya at bibe.

At marahil,
ang pinunong matapat sa resipi ng lutong makaw.

Ang magugunita
mong ipit sa buhok sa utak na natutulog sa tag-araw
ang magugunita
mong kumakain sa kulisap o tumatakip sa bulaklak.

Na marahil ay guniguni sa kagubatan ng kamalayan.

Tangkilikin ang mga aklat ng MBMR Publishing. Bili na!