aso

Marina, ni T.S. Eliot

/ Roberto Añonuevo / Mag-iwan ng puna

Salin ng “Marina,” ni T.S. Eliot ng USA at United Kingdom
Salin sa pandaigdigang Filipino ni Roberto T. Añonuevo

Marina

Ano ang pook na ito, anong
rehiyon, anong panig ng mundo?

Anong dagat anong pampang anong abong bato at anong isla
Anong tubigan ang kumakandong sa proa
At samyo ng pino at ang pipit ay umaawit sa ulop
Anong hulagway ang nagbabalik
O aking anak.

Silang naghahasà ng ngipin ng áso, na nangangahulugang
Kamatayan
Silang kumikinang sa kadakilaan ng kulagu, na nangangahulugang
Kamatayan
Silang nakaupo sa bakod sa kaluguran, na nangangahulugang
Kamatayan
Silang nagdurusa sa luwalhati ng mga hayop, na nangangahulugang
Kamatayan

Ay nagiging ampaw, na pinarurupok ng hangin,
Ang hininga ng pino, at ang lawiswis ulop
Na sa kabunyiang ito ay nalulusaw sa pook

Ano ang mukhang ito, malabo-labo at higit na malinaw
Ang pitlag sa bisig, mahina-hina at higit na malakas—
Bigay o hiram? Higit na malayo sa mga talà at kay lapit tingnan

Bulungan at hagikgikan sa mga dahon at nagmamadaling paa
Na nahihimbing. Na tagpuan ng lahat ng tubigan.

Nabiyak na bawpres sa yelo at pinturang inagnas ng init.
Nilikha ko ito, nakalimutan
At nagugunita ko.
Ang marupok na lubid at ang naaagnas na kambas
Sa loob ng isang Hunyo at isa pang Setyembre.
Ang lumikha nitong katangahan, halos malay, lingid, na angkinin ko.

Tumatagas ang tabla ng bangka, dapat tapalan ang mga gilid.
Ang anyong ito, ang mukhang ito, ang buhay na ito
Umiiral para mabuhay sa mundo ng panahong higit sa akin, hayaang
Isuko ang búhay ko sa ganitong búhay, ang wika ko sa di-masambit,
Ang gisíng, bukang labì, ang pag-asa, ang bagong mga barko.

Anong dagat anong pampang anong granateng isla tungo sa aking
. . . . . kahuyan
At ang pipit ay sumisipol paloob sa ulop
Aking anak.

Alimbúkad: World poetry translation marathon for humanity. Photo by Khamkéo Vilaysing

Pesteng Yawa, ni Roberto T. Añonuevo

/ Roberto Añonuevo / Mag-iwan ng puna

Pesteng Yawa

Tulang tuluyan ni Roberto T. Añonuevo

Nalimot kong umibig isang araw, at nang pumasok sa aking bintana ang sinag ng liwayway ay inakala kong talumpati iyon ng pangulo na mahilig magbiro at pambihira ang kodigo ng mga talinghaga kapag nagpapaliwanag sa madla. Nag-unat at naghikab ako, at ramdam kong tila nalagas ang lahat ng aking ngipin at buhok, at kung mumuráhin ko ang umaga ay pagtatawanan ako ng salamin. Napanaginip ko kagabi na kinulimbat ng mga langgam ang natitirang asukal sa kusina, at lalong dumami ang mga sundalo at pulis sa buong metropolis. Na hindi naman nakatinag, dahil walang sariwang imahen . Gusto kong bumangon ngunit parang nagkabaging ang kama at nililingkis ako nang hindi ko maunawaan. . . Kumuliling ang orasan, at pagkaraan, iniligtas ako ng tungkulin ng tandang at tahol ng nagugutom na aso laban sa halimaw na higaan. Tumindig ako, subalit ang aking mga paa ay ano’t yelong natutunaw. Lumakad ako at natigmak sa panlulumo ang sahig. Napadako ang mga mata ko sa kalendaryo, at naisip kong tatlong siglo na akong nakakulong ngunit hangga ngayon ay hindi pa namamatay. “Ganito ba ang masamang damo?” asik ko sa sarili. May kumakatok sa pinto, at ibig ko mang buksan ay ipinagkakait sa akin ng bait ang tagpo para sa sinumang panauhin. May kung anong vayrus ang kumapit sa aking katauhan; at kung mahahawa ang iba pang nilalang sa aking kalagayan (na wala akong pakialam at ayokong mandamay), marahil ay malilimot din nilang umibig, gaya ko, sa kanilang daigdig isang araw. Kinapa ko ang dibdib, at waring narinig kita— na paulit-ulit tinatawag ang aking pangalan. . . .

Ang Kuwento ng Lalaki at Asong Uhaw, ni Sheikh Mosleh al-Din Saadi Shirazi

/ Roberto Añonuevo / Mag-iwan ng puna

Salin ng klasikong tula mula sa “The Bostan of Saadi,” ni Sheikh Mosleh al-Din Saadi Shirazi ng Iran
Salin sa pandaigdigang Filipino ni Roberto T. Añonuevo

Ang Kuwento ng Lalaki at Asong Uhaw

Natagpuan ng isang lalaki sa disyerto ang aso na halos mamatay sa uhaw. Ginamit niya ang kaniyang sombrero sa pagsalok ng tubig mula sa balón, at ipinainom iyon pagkaraan sa nanlulupaypay na hayop. Inihayag ng propeta ng panahong iyon na pinatawad ng Maykapal ang lalaki sa kaniyang mga kasalanan dahil sa kaniyang mabuting gawa.

Magnilay, kung ikaw ang tirano, at panaigin ang kabutihan sa pamamahala.

Sinumang nagpamalas ng kabutihan sa isang aso ay makagagawa ng higit pang kabutihan sa kaniyang mga kapuwa tao.

Maging mapagbigay alinsunod sa saklaw ng iyong kapangyarihan. Kung hindi mo man káyang humukay ng balón sa disyerto, magsindi ng kahit lampara sa dambana.

Ang kawanggawang ibinahagi na mula sa sisidlang balát ng báka na siksik sa mamahaling hiyas ay hindi makahihigit sa isang dinar na iniambag na bunga ng matinding pagpapagal.

Ang pasanin ng bawat tao ay angkop sa kaniyang lakas—gaya ng mabigat para sa langgam ang isang paa ng balang.

Gumawa ng kabutihan, upang sa hinaharap ay hindi maging mabagsik ang trato sa iyo ng Maykapal.

Maging maluwag sa iyong alipin, dahil baká isang araw ay maging hari siya, gaya ng peón na naging reyna nang lumaon.

Bumabakhtin Da Dawg, ni Roberto T. Añonuevo

/ Roberto Añonuevo / Mag-iwan ng puna

Bumabakhtin Da Dawg

Roberto T. Añonuevo

“I shall return!” —Gen. Douglas MacArthur
“I am the Lord thy God. . .”— mula sa Aklat ng Exodus

Matututo balang araw ang ilog na tumiklop na isang papel, at ang papel na tumatahol ng mga salita na waring galing sa ambidekstrosong bathala ay magpapaunawa ng mga kalansay sa loob ng mga kontrata, ang kasunduan sa maboboteng huntahang bumubuti sa loob ng silid na naglalaman ng kabit-kabit na pag-ibig sa mansiyon o bantayog o paaralan, na kung hindi hawla ay galeriya ng mga aklat at gatasán ang kawawang guro, bumibiyahe sa langit para tumanyag na alagad ng poskolonyang moralidad, ikakatwiran ang kultura ng mga masunuring tuta, ngunit ipinagtatanggol ang kasaysayan ng pusa, o maysapusang isinasakay sa paglalakbay, marahil para makaipon tungo sa bagong proyekto, na gaya sa nobela’y hindi matapos-tapos sapagkat walang hangga ang gutom sa paghawak ng setro at teleskopyo, sinisipat ang anggulo ng bútas na lulusutan, umaahon na musika ng niresiklo at sintunadong katwiran, maamò ngunit ibig maging ámo, maraming tagapagtanggol na taliba at balita sa kawili-wiling dilim, kuripot sa grasya gayong waldas kung lunggati ang pag-uusapan, walang sinasantong batas at mahigpit sa teritoryo, lumalawak ang mga bakás na hindi tumatanda at di-nakatatanda, bukod sa nagpapahatid ng alingawngaw upang makarating marahil sa Norwega at makapiling ang kamukhang Noriega, malamig na humihimig sa ibabaw ng balikat ng mga trubador, animo’y lasing at hindi mapakali, nangangati kapag nag-iisa, bumibigkas ng walang kamatayang Ako, Ako ang Daigdig,  nagpapakadalubhasa sa paglundag at nasa puso kung kumagat, na ang kamandag ay hinahangaan ng madlang hindi nakabuklat ng diksiyonaryo, na ang nilalaman ay inaari para pagkakitahan kahit pag-aari ng bayan sapagkat tinustusan ng buwis at pawis ng karaniwang mamamayan, at ngayon ay pag-aari ng iisang pangalan, na higit magtatagal at paplantsahin ang gusot, dahil ang papel ay ilog ng mga tumatahol, na kagila-gilalas sa kolektibong pagmamahal na maibalik ang tubig na umagos para wasakin ang angking loob, at kung nagbabasá ka pa rin hanggang dito, ikaw marahil ang tunay na Aso ng mga Aso—na hinding-hindi ko ipagpapalagay na isang siraulo.

Mga Bato, ni Yannis Ritsos

/ Roberto Añonuevo / Mag-iwan ng puna

Salin ng “Stones,” ni Yannis Ritsos ng Greece
Salin sa pandaigdigang Filipino ni Roberto T. Añonuevo

Mga Bato

Sumasapit, lumilipas ang mga araw nang magaan at karaniwan.
Tigmak ang mga bato sa liwanag at gunita.
May isang isinasaping unan ang bato.
May ibang naglalagay ng bato sa damit bago lumangoy
upang makaiwas tangayin ng simoy. May gumagamit ng bato
bilang upuan
o upang tandaan ang isang bagay sa bukid, sa sementeryo,
sa dingding, sa kahuyan.
Nang lumaon, matapos ang takipsilim, kapag nakauwi sa bahay,
alinmang bato mula sa dalampasigan na ilapag mo sa mesa’y
munting estatwa—isang maliit na Nike o aso ni Artemis,
at ang isang ito, na tinapakan ng kabataang basâ ang mga paa
noong hápon, ay si Patroklus na malamlam ang pilik na pikit.

Alimbukad: Poetry Imagination

Alagad ng Sining, ni Seamus Heaney

/ Roberto Añonuevo / Mag-iwan ng puna

Salin ng “An Artist,” ni Seamus Heaney ng Ireland
Salin sa pandaigdigang Filipino ni Roberto T. Añonuevo

Alagad ng Sining

Naiibigan ko ang diwa ng kaniyang gálit.
Ang pagmamatigas laban sa bato, ang paggigiit
ng sustansiya mula sa mga lungting mansanas.

Ang paraang siya ay waring ásong tumatahol
sa hulagway ng sariling siya rin ang tumatahol.
At ang pagkapoot sa sariling pagyapos
sa umaandar na tila iyon lang ang gumagana—
ang kagaspangan ng paghihintay na patuloy
ang utang na loob o paghanga, na katumbas
ng pagnanakaw sa anumang pag-aari niya.

Ang paraang namuo’t nanatili ang tibay ng loob
dahil isinagawa niya kung ano ang nasa utak.
Tila bolang bakal na ipinukol ang kaniyang noo
na naglalakbay sa di-nakukulayang espasyo
sa likod ng mansanas at sa likod ng bundok.

Tardiya, o Ang Awit ng Pangangaso, ni Abd-al Wahhāb al-Bayātī

/ Roberto Añonuevo / Mag-iwan ng puna

Salin ng “Tardiyyah” ni Abd-al Wahhāb al-Bayātī ng Iraq
Salin sa pandaigdigang Filipino ni Roberto T. Añonuevo

Tardiya, o Ang Awit ng Pangangaso, ni Abd-al Wahhāb al-Bayātī

Nalunod sa ulop ang kunehong takot na takot.
Nilapa ito ng mga aso at winarat ang mga buto.
Mangangaso, magkano mo ba ipinagbibili
ang isang katibayan ng pagsilang?
Si Katerina, na bagong panganak pa lamang,
ay yumao, at ang sindak na kuneho’ y naghinaw
sa dugo mula sa mga kalmot ng aso’t talahib.
Ang huklubang lalaking bulag ng al-Ma’arrah
ay tumingala’t binuksan sa tiim na titig ang langit
nang hitik sa pang-uuyam.
Lumipas ang tag-araw, at sa pagsapit ng taglagas
ay nagkumot ng mga tuyong dahon ang gubat.
Ganito ba humahagulgol ang magkasintahan,
ganito ba malunod sa malawak na lawa ang araw
at lumipad papalayo ang mga ibon,
at mamatay ang isang nangangatal na kunehong
niyayapakan ng mangangasong tigmak sa dugo
ang mga paa ng kaniyang magilas na kabayo?
Hinila ba nang patayo si Lorca noong isilang siya?
Kumaripas ng takbo ang mga aso, at nagsisitahol
sa harap ng among berdugo.
Ito ba ang hapdi ng pagdurusa?
“At itong mga bilangguan at tanikala, o Khayyām,
ay katibayan ba ng pagsilang ng aming mga araw?”
Naduwag ako’t umisip ng palusot, at nakita ko
sa espehismo ang mukha ng kamatayan.
Kawawa naman itong palaboy na pitho!
Natutulog siya sa mga tabi ng tarangkahan,
at mula sa dilim ay iniabot niya ang mga kamay
sa akin, at binasa nang pabaligtad ang almanake
sa pabulong, mahinang paraan:
“Ginoo, ipinahiwatig ng mga bituin sa akin,
na mag-ingat, mag-ingat kayo sa paghagibis!
Nasa harapan ninyo ang dagat, at nasa likuran
ang mga kaaway na handang manambang,
at kahit saan ay kubkob kayo ng kamatayan.”
Ngunit ngayong gabi, lumaklak tayo ng alak
hanggang ang may-ari ng taberna ay madupilas
at mahulog sa malamig na sanaw ng panahon.

Stop weaponizing the law. No to illegal arrest. No to illegal detention. No to extra-judicial killing. No to foreign invasion. Yes to human rights. Yes to humanity.

Ang mga Tuta, ni Roberto T. Añonuevo

/ Roberto Añonuevo / Mag-iwan ng puna

Ang mga Tuta

Roberto T. Añonuevo

Walong tuta ang nananaginip ng mga utong,
ito ang haka mo, at ang gatas ay napakalayong
pantalan na dapat tawirin — sa kisapmata.

Umihip ang simoy, at mula sa alimbukay
ng alikabok ay tumatakbong naghahanap
ang isang aso,
na sa iyong tanaw ay naging tao,
at ito ang paraiso sa mga supling ng lupa,
o kung hindi’y bunganga ng impiyerno.

Umiiyak ang mga tuta, at umiiyak
ang lupa na yumayanig wari dahil sa awa.
Mga bulag silang nilalang na gumagapang.

Tumalikod ka ngunit naririnig mo ang tahol
ng paghangos at pagkalinga.
Ang tahol ay paos, at tumatagos sa balát.
Maya-maya’y umalulong ang karo ng dyip.
Lumakad ang nagdadalamhating mga gulong,
at sa bodega ng iyong gastadong guniguni
ay pumaloob ang mga nagugutom na hayop.

Kinusot mo ang iyong paningin.
At nang buksan mo ang kalooban sa tagpo,
ang mga tuta’y iba-iba ang kulay sa malay.

Parang tao, wika mo, na alipin ng burukrata
o pangulo, at naghahanap ng pangako ng gatas
at pulut upang makaraos sa gutom at pangamba.
Ngunit ang gayong kuro-kuro ay kalabisan
sapagkat walang pakialam ang mga hayop
sa pagtitindig ng burukrasya at politika,
at hinding-hindi sasawsaw sa agawan ng poder.

Kinusot mo muli ang iyong paningin.
Gumapang ang walong tuta sa walong daan
tungo sa sariling kaligtasan, at higit kang nalito.

Ang walong tuta, sa pakiwari mo, ay kapatid
mong iniwan sa kangkungan isang gabi,
habang gutom na gutom ang kalan,
at kumikislap ang patalim sa paminggalan.
Nauulinig mo ang sumisiyap-siyap na motor.
Naghahalakhakan ang mga lasenggo,
at ang hapag ay nabuburyong sa liwanag
mula sa mga berso ng makatang San Miguel.

Stop weaponizing the law. No to illegal arrest. No to illegal detention. No to kidnapping. Uphold the human rights of all Filipinos, specially the poor and powerless!

Walang Ibang Kompas, ni Elizabeth Lawson

/ Roberto Añonuevo / Mag-iwan ng puna

Salin ng “No Other Compass,” ni Elizabeth Lawson ng Australia
Salin sa pandaigdigang Filipino ni Roberto T. Añonuevo

Walang Ibang Kompas

Emily Kngwarreye

Estudyo niya ang mga bata, áso, pinsel, lupa at sinag,
pabulong na awit tubig sa rabaw ng maliliit na bato.

Sumisinag ng langit ang kaniyang mga mata. Alimpuyo
ng disyerto’y puso sa kambas niya. Walang ibang kompas.

Mumunting kamay ang nagsasabog ng Puting Kalawakan,
mga tuldok disyerto’y pumipitlag ng puláng puláng mundo.

Ang kaniyang ngayon ay walang hanggahang distansiya,
mga punto ng kulay na lumulukob sa kuwento sa kuwento,

ang kaniyang pinakamalapit na kahulugan
tugȋ, bato, mga limbag-ibon,

marurupok na itlog na nangangabasag sa pagsisilang.
Mga babaeng nangangalap ng mga everlasting,

trilyong bituin ni Ahalkere,
samantalang sa kung saang lugar ang mga galeriya

ay kumikilapsaw at nabibiyak, nangungulit kumbaga
kung saan ba isasabit ang mga galaksi?

Sumulyap si Emily nang pataás.
Pababâ.

Karaniwang ginagawa mo iyan.

Nagpipinta ako.

EMILY KAME KNGWARREYE (c.1910 – 1996) EMU DREAMING, 1991 synthetic polymer paint on canvas.

Ang Karahasan ng mga Oras, ni César Vallejo

/ Roberto Añonuevo / Mag-iwan ng puna

Ang Karahasan ng mga Oras

Salin ng “La violencia de las horas,” ni César Vallejo
Salin sa eleganteng Filipino ni Roberto T. Añonuevo

. . . . . . . .Yumao ang lahat.
. . . . . . . .Namatay si Ginang Antonia, na namaos, na naghurno ng mga murang tinapay sa nayon.
. . . . . . . .Namatay ang kurang si Padre Santiago, na ibig batiin ng mga kabataan, at binabatì ang kung sino-sino: Magandang umaga, José! Magandang umaga, Maria!
. . . . . . . .Namatay si Carlota, ang may bulawang buhok, at iniwan ang isang sanggol, na pagkaraan ay mamamatay din, walong araw pagkalipas mamatay ang ina.
. . . . . . . .Namatay ang aking Tiya Albina, na malimit awitin ang mga minanang tiyempo at modo, habang nananahi sa mga loob ng koredor, para kay Isidora, na pagiging katulong ang trabaho, at labis na kagalang-galang na tao.
. . . . . . . .Namatay ang matandang bulag ang isang mata, hindi ko matandaan ang kaniyang ngalan, ngunit natutulog siya kahit sa sinag ng umaga, at nakaupo sa sulok ng pintuan ng ohalatero.
. . . . . . . .Si Rayo ay namatay, ang asong kasintangkad ko, at binaril ng kung sinong tao.
. . . . . . . .Namatay si Lucas, ang aking bayaw, na namayapa ang mga baywang, at natatandaan ko tuwing umuulan, at walang sinuman ang may gayong karanasan.
. . . . . . . .Namatay si Nanay nang dahil sa aking rebolber, ang aking ate sa aking kamao, at ang aking kuya sa aking duguang lamanloob, ang tatlong binigkis ng kung anong pighati, sa buwan ng Agosto noong mga sumunod na taon.
. . . . . . . .Namatay ang musikong si Méndez, ang matangkad at lasenggo, na humihimig ng malungkuting tokata sa kaniyang klarinete, na ang pagpapalawig ay nakapagpapahimbing ng mga inahing manok ng aming kapitbahay, bago pa man sumapit ang takipsilim.
. . . . . . . .Namatay ang aking eternidad, at pinupukaw ko ito ngayon.

Stop illegal arrest. No to illegal detention. No to kidnapping.