Araw at Tubig, ni Aimé Césaire

Salin ng “Soleil et eau,” ni Aimé Césaire ng Martinique
Salin sa pandaigdigang Filipino ni Roberto T. Añonuevo
  
 Araw at Tubig
  
 Ang tubig ko’y ayaw makinig
 ang tubig ko’y umaawit gaya ng lihim
 Ang tubig ko’y ayaw umawit
 ang tubig ko’y nagdiriwang gaya ng lihim
 Ang tubig ko’y nagpapagál
 at sa bawat tambo’y nagdiriwang
 tungo sa bawat gatas ng halakhak
 Ang tubig ko’y paslit na batà
 ang tubig ko’y bingi na mamà
 ang tubig ko’y higanteng hawak ang leon sa dibdib mo
 O alak
 o katak na pinawalan tungo sa iyo tungo sa mga punò
 malawak dambuhala
 sa basilisko ng iyong mapagkutsaba at magarbong titig 
Alimbúkad: World poetry fountainhead for humanity. Photo by elijah akala on Pexels.com

Ang Tunggák, ni Jacques Prévert

Salin ng “Le Cancre,” ni Jacques Prévert ng France
Salin sa pandaigdigang Filipino ni Roberto T. Añonuevo
  
 Ang Tunggák
  
 Hindi ang winiwika ng kaniyang ulo
 ngunit ang puso niya’y inuusal ang Oo
 sabi niya’y oo sa anumang mahal
 sabi niya’y hindi sa guro
 nanindigan siya
 tinanong siya
 at lahat ng problema’y iniharap
 sinaklot siya ng bunghalit ng halakhak
 at binura niya ang lahat
 ng salita at pigura
 ang mga pangalan at petsa
 ang mga pangungusap at bitag
 at sa kabila ng mga banta ng guro
 na ikinatuwa ng mga prodihiyong musmos
 na may tsok ng bawat kulay
 sa pisara ng kamalasan
 iginuhit niya ang mukha ng kaligayahan. 
Alimbúkad: Changing the world through poetry. Photo by Pixabay on Pexels.com

Paniki, ni Roberto T. Añonuevo

Paniki

Tulang tuluyan ni Roberto T. Añonuevo

A
Lumulukob na dilim ang balita ng kamatayan, at gaya sa henétika ng asuwang ay hindi maunawaan kayâ kinatatakutan—na waring pagkasangkapan sa estadistika upang ilihim ang kabulaanan.

B
Walang tao sa lansangan, at kahit ang mga bayakan ay hindi dinalaw ngayong gabi ang punong tsiko sa aming bakuran.

C
Kumakain ka ng mga prutas at kulisap, at malimit, nalulunod sa tuba doon sa niyugan, at kung paano ka nagkakasakit ay isasalaysay ng lason sa mga ugat at balát na kami rin ang may kagagawan.

D
Mapanghi ang simoy? Nabibilaukan sa tae ang yungib? Matutulog ka, kasama ang iba pa, nang nakatiwarik, at dikit-dikit, na parang tinuturuan kami kung paano sisinupin ang init kapag mahaba ang taglamig.

E
Manghihiram ng mukha sa iyo si Batman, para sa kaligtasan ng bayan, at para sa aming nagiging libangan ang halina ng dilim. Gayunman, hihintayin namin kung kailan mo hihiramin ang aming pagmumukha—na parang tubigang inaangkin ng mga banyaga.

F
Sisisihin ka sapagkat ikaw ang ugat ng pandemikong trangkaso, at parang naririnig namin ang umaalunignig mong ik-ik-ik sa eksotikong kusina para sa mga gutóm na panauhin na ikaw ang pulutan.

At mayayanig sa halakhak ang paligid.

G
Alas-onse ng gabi, at parang di-mapakaling kabág ang mag-anak na walang makain sa hapag. At ang ultrasonikong alon ng bituka ang magtuturo sa lahat kung paano makararaos sa pamamagitan ng pagninilay at tumpak na paghinga.

F
Salamat sa iyo, at naunawaan namin kung paano kami mahalin ng mga politiko. Salamat sa iyo, at nakita namin kung gaano kagulo magpaliwanag ang pangulo. Salamat sa iyo, at nadama namin kung gaano kasalimuot ang pagpapatakbo ng gobyerno. Salamat sa iyo, at aliwan namin ngayon ang pakikinig sa radyo—na ang lahat yata ng nagsasalita ay eksperto sa kani-kaniyang kuwentong barbero.

G
Lumalayo ka, sampu ng iyong kalahi, tuwing papalapit nang papalapit kami sa iyong kinaroroonan. Ngunit ikaw at ikaw ang dapat sisihin, sakali’t wala kaming matagpuang gamot mula man sa basag na págang o kalbong bundok.

H
Pambihira ang iyong pandinig at pambihira ang paswit, at kung naririnig namin ang litanya ng iyong reklamo at hinihingi, masuwerte ka na kung maging palasyo mo ang maalinsangang bilibid.

I
Sa laboratoryo ng agham, isa kang halimbawa kung paano matutuklas ang homolohiya ng aming sakít. Ngunit ang sákit mo’y hindi kami ineeksperimento para sa lunas laban sa taglay na bigat ng iyong ilong at pakpak.

J
Pampatigas sa impotenteng libog, ikaw ang mahiwagang sopas upang humaba at lumawig ang aming salinlahi. O sadyang napakaikli ng aming titi para sa gayong kalaking pagkakamali.

K
Pumapasok ka sa aming panaginip, at ang eskarlata mong hulagway ang inaabangan naming kasaganahan o kabaitan o kapanatagan sa oras ng pagpanaw. Na kakatwang kabaligtaran ngayong nagbibilang kami ng mga agaw-buhay.

L
Ikaw ang bampira sa antigong kastilyo ng aming guniguni. Ngunit sa oras na kami’y mapukaw, asahan mong bangungot ang pagtugis sa iyo para maitanghal ka sa aming kayliwanag na museo.

M
Ano kung uminom ka ng dugo mula sa sugatang kambing o kalabaw? Higit na marami kaming napapatay araw-araw, at tumutungga ng mapupulang alak sa ngalan ng Negosyo at Digmaan.

N
Lumulusog ang aming pananim mula sa iyong dumi. At ang dumi mo’y nagpapakapal sa aming bulsa. Bilang pagkilala, iuukit ka namin sa mga alahas, itatampok na fatek sa dibdib, ibuburda sa sablay, ipapalamuti sa setro, at hahaba nang hahaba ang salaysay kung hindi ka namin wawakasan.

O
Ligaya kung tanawin ka namin, at tatangayin kami ng suwerte sa mga pook na hindi inaasahan. Hindi mo ba itatanong kung bakit nagluluksa ang mga bata’t matanda?

Awit ng Kalsada, ni Cesare Pavese

Salin ng “Canzone di strada,” ni Cesare Pavese ng Italy
Salin sa pandaigdigang Filipino ni Roberto T. Añonuevo

Awit ng Kalsada

Bakit ka mahihiya? Kapag natapos mo ang sentensiya
at pinalaya ka nila, katulad ka rin ng iba pang tao
sa mga lansangan na nakaranas na mabilanggo.

Mulang umaga hanggang gabi’y iikot tayo sa mga kalye,
umulan man o umaraw, at makapagpapagaan iyon sa atin.
Kay-inam makatagpo sa kalye ang mga taong nangungusap,
nakikipaghuntahan, at nakahahatak ng mga babae.
Kay-inam sumipol sa mga pintuan at maghintay ng tsiks,
at maglakwatsa nang magkaakbay tungo sa sinehan,
at manigarilyo nang lihim nang nakasandal sa makikinis
na tuhod. Kay-inam makipag-usap, humipo’t humalakhak
at sa gabi’y may dalawang kamay ang hahatak sa iyo
doon sa kama; kay-inam isipin ang araw na lumaya ka na
mula sa bilangguan, at anung lamig ng sinag ng araw.

Totoma tayo mulang umaga hanggang magdamag,
at pagtatawanan ang lahat ng dumaraan, na masayang
tumatambay sa mga kalye, kahit na ang mga hangal.
Aawit tayo nang lango mulang umaga hanggang gabi,
masasalubong ang mga lasenggo at makikipagsatsatan,
na halos walang katapusan, na lalong nakapagpapauhaw.
Lahat ng tao na itong gumagala at nagkukuwentuhan
ay ibig nating makapiling ngayong gabi sa pusod ng bar,
nais nating pakinggan nila nang taimtim ang ating gitara
na lumulukso sa pagkalasing, at ayaw nang magpabihag pa,
ngunit sumasabog sa mga pinto’t umaalunignig sa eyre—
habang sa labas ay umuulan, o umaambon ng bulalakaw.
Wala tayong pakialam kung ang mga kalye’y hungkag
sa magagandang babae:
Makatatagpo tayo ng lasing na mag-isang tumatawa,
na marahil ay lumaya rin sa bilibid ngayong gabi,
at sabay tayong hihiyaw at aawit kapiling niya, sa awit
na makararating din tayo sa maaliwalas na umaga.

Alimbukad: Wikang Filipino sa panitikang pandaigdig

Dalamhati ng Tubig, ni Paul Claudel

Salin ng “Tristesse de l’eau,” ni Paul Claudel ng France
Salin sa pandaigdigang Filipino ni Roberto T. Añonuevo

Dalamhati ng Tubig

. . . . . . . Sang-ayon akong may bukál ng imbensiyon sa galak, ng bisyon sa halakhak. Ngunit upang maunawaan ang paghahalo ng kabutihan at kapaitan sa sandali ng paglikha, ipapaliwanag ko sa iyo, aking kaibigan, sa yugtong nagsisimula ang malamlam na panahon, ang dalamhati ng tubig.

. . . . . . . Mula sa langit at talukap ng mata ay sumusungaw ang kambal na luha.

. . . . . . . Huwag isiping ipataw ang iyong kalungkutan sa mga ulap o sa talukbong ng makutim na ulan. Pumikit, at makinig! Pumapatak ang ulan.

. . . . . . . At hindi ang monotoníya ng nakapirming ingay ang sapat upang ipaliwanag ito.

. . . . . . . Nasa pagkabato ng pighati na ang sanhi ay mula sa sarili nito, ang saklap ng pag-ibig, ang dibdibang bigat ng págpapagál. Lumuluha sa lupa ang langit upang gawin itong malusog. Higit sa lahat, hindi ang taglagas at ang napipintong pagkapigtal ng bunga na ang buto ay tinitighaw nito ang nakapagsisilang ng mga luha mula sa mga malayelong ulap. Ang kirot ay nasa tag-araw mismo, at ang alimbukad ng kamatayan ay nasa bulaklak ng búhay.

. . . . . . . Kapag malapit nang sumapit sa wakas ang oras bago ang tanghali, habang lumulusong ako sa lambak na hitik sa laguklok ng sari-saring matang-tubig, huminto ako, at nabalani ng pagkayamot sa pagkakamali. Anung dami ng tubigang ito! At kung ang mga luha, gaya ng dugo, ay patuloy na bumabalong sa kalooban natin, anung ginhawang makinig sa likidong koro ng mga tinig na sagana at marupok, at tumbasan ang mga ito ng lahat ng kulay ng ating lungkot! Wala nang iba pang damdamin ang tatangging pahiramin ka ng mga luha nito, o, mga bukál! At bagaman kontento na ako sa bisà ng isang patak sa sanaw at nagmula sa kaitaasan sa hulagway ng buwan, hindi nakapanghihinayang mabatid ang kanlungan mo sa mga hapon, lambak ng pighati.

. . . . . . . Ngayon, narito muli ako sa kapatagan. Sa hanggahan ng kuból na ito na tinatanglawan ng kandila ang panloob na karimlan para sa kung anong rustikong pista, isang lalaki ang nakaupo habang tangan ang maalikabok na pompiyang. Bumubuhos ang ulan; at sa gitna ng tigmak na kapanglawan, ako lámang ang nakaririnig ng palatak ng gansa.

(Pour Bea)

Stop weaponizing the law. No to martial law. No to dictatorship. No to illegal arrest. No to illegal detention. No to extra-judicial killing! Uphold human rights at all costs!

Kulam

Natuklasan ng huklubang mangkukulam ang bisa ng bulóng, at isang gabi ay sinubok niyang isakay sa simoy ang mga salita. Ang unang pagtatangka ay nagbunga ng alimpuyo ng alikabok, na humalo sa ulop na hatid ng tuyot na buntot ng Nobyembre. Ipagpalagay na bukod na sistema solar ang ipuipo, at ikaw na nakamamasid ay makararamdam ng pagkasabik sa bagong planeta na nagkikimkim ng lihim na nilalang at kaligirang makatatanggap ng lumalabis na populasyon ng kabihasnan. Hindi masisiyahan ang mangkukulam; at sa ikalawang pagtatangka noong sumunod na gabi ay mananalangin sa mga anito para sumapit ang unos na maglalandas sa iyong pusod bago humimpil nang matagal sa kambal mong puyô. Mapapaigtad ka, at mauulinig ang tinig ng hukluban na pumapasok sa iyong kalooban upang bulabugin ang ritwal ng nakagawiang tibok ng puso. Magsasalubong ang iyong mga kilay at mapapakagat-labi ka. Kulang pa ani mangkukulam ang gayong tagpo, at sa ikatlong pagtatangka noong ikatlong gabi ay huhubarin ang agam-agam, at ang kaniyang gunam-gunam ay sasaklawin ang iyong labi at paningin. Ak. . . ka! Ak. . . ka! Papawisan ka nang malamig; mangangatal ang iyong baba at pipitlag ang kalamnan na waring bagabag, saka durupok ang iyong mga tuhod hanggang isuko mo ang iyong sarili sa kaluguran ng karimlan. Papatak ang dugo sa sahig. Maglalakad ka na parang malagihay, at matitigmak ang sahig sa mapupulang alaala ng halimaw na humihigop ng dugo at naglulunoy sa iyong ihi. Sisirit mula sa mga puwang ng pader na laman ang maligamgam na likido, at pagkaraan, ang mangkukulam ay waring tinamaan ng kidlat na gugulapa sa pagod sa kaniyang libingan, at ibubulalas sa halakhak ang di-mapigil, di-maunawaang kabangisan.

“Kulam,” tulang tuluyan © ni Roberto T. Añonuevo. 7 Disyembre 2011.

"Paglisan ng mga Mangkukulam," pintura ni Louis Falero, 1877.

"Paglisan ng mga Mangkukulam" (Etude de Sorciere N.22), pintura ni Louis Falero, 1877.

Isterya, ni T.S. Eliot

salin ng tulang tuluyang “Hysteria” ni T.S. Eliot.
salin sa eleganteng Filipino ni Roberto T. Añonuevo.

ISTERYA

Habang tumatawa siya, namamalayan kong nahahawa ako sa kaniyang halakhak at sumasanib doon, hanggang ang mga ngipin niya ang maging tanging di-sinasadyang mga bituing may talento para sa pagsasanay-tilap. Nahatak ako ng maiikling paghinga, sumamyo sa bawat pansamantalang pagbawi, ganap na naglaho sa madilim na yungib ng kaniyang lalamunan, at nagalusan sa kilapsaw ng di-nakikitang kalamnan. May isang nakatatandang serbidor, na may nanginginig na mga kamay ang mabilis na naglatag ng pink at puting telang guhitan sa lungting mesang kalawangin, ang nagsabing: “Baka gustong dalhin, baka gustong dalhin ng binibini at ginoo ang kanilang mga tsaa sa hardin . . .”  Nagpasiya ako na upang maihinto ang pag-alog ng kaniyang mga suso, kailangang tipunin ang ilang piraso ng hápon, at ibinuhos ko ang tuon nang may maingat na pagdulog sa mithing ito.