Adiyogi sa Pasig, ni Roberto T. Añonuevo

Adiyogi sa Pasig

Roberto T. Añonuevo

Ang gabi ng mga kamay ay mga kaluluwa
sa agos.
Ang gabi ng pagtatalik ng mga kaluluwa
ay agos.
Ang gabi ng pagsilang ng mga kaluluwa
ay agos.

Hayaang umagos ang sayaw ng kalululuwa.
Hayaang umagos ang buwan ng kaluluwa.
Hayaang umagos ang bulaklak ng kaluluwa.

Sapagkat ito ang gabi ng landas palaot.
Sapagkat ito ang gabi ng landas ng laot.
Sapagkat ito ang gabi ng laot ng mga landas.

Ang gabi ng bathala ay gabi ng mga likha.
Ang gabi ng bathala ay likha ng mga gabi.
Ang gabi ay bathala na gabi ang lumilikha.

Ito ang sandali ng paglusong sa karimlan.
Ito ang sandali ng pag-ahon sa karimlan.
Ito ang karimlan ng paglusong at pag-ahon
ng sandali.

Sapagkat ito ang inaasam na paghuhugas
ng sandali.
Sapagkat ito ang inaasam ng paghuhugas.
Ang sandali—
Ang inaasam na paghuhugas nang wagas.

Alimbúkad: Poetry walking the talk. Poetry making the impossible possible. Photo by Arti Agarwal on Pexels.com

Ang Bayabas, ni Roberto T. Añonuevo

Ang Bayabas

Roberto T. Añonuevo

Ano ang nakita niya sa akin na hindi makikita sa iba?” Ito ang tanong ng bunga ng bayabas, nang minsang humilatâ ang isang binatà at lumílim sa yamungmóng ng mga dahon. Maaaring ang lalaki’y si Juan, at supling nina Fabio at Sofia, ngunit hindi mahalaga kung sino siya. Siya na nakahigâ, nakatítig, nakangangá ang marahil nag-iisip sa kaganapan ng punò o batas ng gravedad; ang nagninilay sa bilóg na bilóg, hinóg na hinóg na sukdulang pag-íral; ang nagugútom at tatangá-tangá ngunit humaharap sa pinakamapait na parusa ng uod at kaliwanagan. “Ang kaniyang bungangà ay sinlalim ng walang hanggang dilim,” sambit ng bayabas. “Ang kaniyang mga mata ay sumasalamin sa akin para mapigtal sa tangkáy at sumanib sa bituka o lupain. Hindi ako sintatág ng tagâ-sa-panahong bodhi, at ni walang budhî, para sa sinumang tumitingala sa akin. Gayunman, siya na titíg na titíg sa akin ay wala nang ibang nakikita, walang ibang naririnig, walang ibang nadarama, kundi ako na nakabitin, at sasayáw-sayáw sa himig ng hangin. Kung siya ang aking kamalayan, kung siya ang aking kapalaran, hindi ko ba pipiliing pumaloob sa kaniyang katawan, at maging bahagi ng kaniyang katauhan?”

Alimbúkad: World-class poetry within your reach. Photo by Adrian Lang on Pexels.com

Pahatid ni Idyanale

Pahatid ni Idyanale

Roberto T. Añonuevo

Mga ugat na bumaón nang napakalalim sa lupa ang kaliwanagan. At ang kaliwanagan ay napagkakamalang putik, kumunoy, bato, o buhangin ng sinumang hangal. Ang lupa, anuman ang anyo nito, ay maghuhunos na mga ugat ng tubig: Mga lupang ugatan, mga ugat ng kabaitan.

Ugat ang lahat. Lahat ay ugat.

Hukayin ang kanluran ng Kaliwanagan. Hukayin ang silangan ng Kaliwanagan. Hukayin ang timog ng Kaliwanagan. Hukayin ang hilaga ng Kaliwanagan. Hanapin ang mga ugat, ang ugat ng Kaliwanagan.

Ngunit bago tangkaing tuklasin ang mga ugat, ikatuwa ang mga balaybay o duklay at ipagdiwang ang mga sanga at bulaklak. Suriin ang mga punongkahoy, palumpong, damo, halamang-ugat, at iba pa. At malaya mong mababatid na tila mga kidlat na naglalagos sa mga ulap ang mga ugat.

Nasa ugat ang liwanag. Nasa liwanag ang Kaliwanagan. Gayunman, ang liwanag ay nakabubulag sa sinumang nahirating tumitig sa makislap o makinang. Itinuring na ginto ang Araw, at laksa-laksa ang nabubulag sa kanilang pananampalataya. Sinamba ang pinilakang Buwan, at nahilam ang paningin ng mga mapamahiin. Tiningala ang mga galáng na bituin, at lalong lumabo ang mga mata ng sakim. Bakit tititig sa punong Saging ng Kalawakanan, samantalang higit ang liwanag ng mga kamay at binting nangagkaugat dahil sa paglilinang ng bundok o kapatagan?

Ang kislap, ang kinang ay matatagpuan sa tubig na tumitighaw sa uhaw ng mga ugat. Walang silbi ang tubig kung walang mga ugat. Ang tubig ay mananatiling tubig hangga’t hindi ito pumapaloob sa mga ugat. Ang hamog, ang singaw, o ang nagsabatong tubig ay magbabalik bilang tubig dahil may mga ugat din ang tubig at ang lahat ng tubigan. At ang tubig na sinipsip ng mga ugat ay nagwawakas sa pagiging tubig upang maisakatuparan nito ang dakilang mithing maging mga ugat.

Liwanag ang mga ugat, at ugat ng bawat liwanag.

At ang hangin na hinihigop o ibinubuga ng mga dahon ay nagiging dahon. Ang liwanag na hinihigop o ibinubuga ng mga dahon ay nagiging dahon. Ang mga ibon na nakikisilong sa mga dahon ay nagiging dahon. At ang mga dahon na sumusupling o dili kaya’y nalalagas sa mga sanga’t tangkay ay sasapit sa hanggahan upang wakasan ang pagkadahon at nang mapuri ang mga ugat.

Anuman ang kulay ng mga dahon ay may ugat. Lumilitaw o napipigtal ang mga dahon dahil sa tunggalian ng bagwis at ugat. Mamumukadkad ang bulaklak, aakit ng mga kulisap, ibon, at hayop dahil may pandama ito hinggil sa Ugat. Kakapál, lulusog, didilim ang kagubatan dahil sa di-mabilang na ugat na pawang lingid sa paningin ng kaligiran. Totoo, maraming ugat ngunit nananatiling iisa lamang ang lumulukob sa kalawakan ng mga buto’t himaymay. Matutong gumapang gaya ng ugat. Huwag kalimutang magparami ng ugat. Gumapang at sumisid pailalim sa walang hanggang dilim. At makipagtalik nang ubos-lakas sa Dakilang Ugat, upang kahit paano’y pumasok sa loob ang Kadakilaan ng Ugat ng Kawalan.

landscape tree nature forest path grass light sky night sunlight morning leaf atmosphere evening jungle autumn darkness vegetation rainforest deciduous grove woodland midnight ecosystem phenomenon biome old growth forest computer wallpaper temperate broadleaf and mixed forest temperate coniferous forest spruce fir forest

Malalasing tayo sa alak

Malalasing Tayo sa Alak

ni Roberto T. Añonuevo

Malalasing tayo sa alak
.  .  . .  .  .  . . .  .  .  .  . . . . . . . . . . na bumabalong sa liwanag,
ang alak ng luwalhati
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  sa lupain na walang tama
o mali,
. . . . . . . . . .. . . .  .  . . . .. . . .ang bakood kundi bangin
. . . . . . . . na hahanapin nang labis
nang di-alintana ang panganib,
sapagkat doon,
hindi tayo kailanman nagkakamali.

Kung iyan ang wika ni Rumi,
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .ang mga salita ay magmamartsa,
at habang lumalaon,
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ay darami nang darami,
magsasanga ng landas,
mapapasakamay marahil ni Sadhguru o Marcos,
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  . .sakâ magiging hukbo-hukbo,
at nanaisin nating pumikit
. . . . . . . . . . . . . . . . upang ang dilim ay danasing kamalayan.

Ang alak natin ay walang katumbas,
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  .. . . .  . at maraming nauna sa atin
ang iibiging maging malagihay,
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  . at lumutang sa katalinghagaan.

Tinikman natin ang alak na ito,
. . . . . . . . .  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . kahit walang tatak demonyo
o San Miguel.
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Ang alak ay kusang naghahandog ng sarili
at hindi nagmamarka para sa dukha
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . o maykaya, o para sa matalino
o mangmang, o para sa maganda o pangit,
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . dahil ito ay hindi paligsahan o timpalak
at sapat
 . . . . . . . . . . . . para sa lahat
 . . . . . . . . .  .. . . . . . . . . . . . . . . .  . .na ang estetika
. . . . . . . . . . . . .  . . . . . . . . . . .  .  .ay pinagsasaluhan nang ubod lakas.

Pambihirang likido,
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  . gumugusali ito ng memorya,
lumiliglig at umaapaw  na kamalig ng karanasan,
 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  .nakatatakas sa panganib o gusot
ngunit karunungan ito na higit
 . . . . . . . . . . . .  ..  . .. . .  . . . . . . .  . . . . . . sa maitatakda ng mga silid-aklatan.

Mapagkumbaba ito, at marunong pigilin ang dila,
. . . . . . . . . . . . . . . . . .  . .  . . . . . . . . . . . . . . . . at kapag hinagkan natin
ay hindi pumipiyok
 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  .hindi umiiyak.
Umiinom tayo sa mga labì
na sariwa, handa sa barikan nina Baudelaire at Bigornia,
at ang impiyerno
 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ay piging para sa sinumang mangahas.

Ang ibang nalasing ay nakatulog sa lansangan,
 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  . . . . . .  . . sapagkat likás lamang iyan
kung naghahanap
 . . . . . . .  . .. . . . . . .  . . . .  .ng espiritu;
ang mahalaga’y pumipitlag
 . . . . . . . . . . . . . . . . .  . ang maláy na sadya ang pagkalango:
sagad sa budhi,
. . . . . . . . . . . . . . . . . . sagad sa bait,
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  .sagad hanggang bayag.
Parang karabana ito ng dyip
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . sa makikitid na kalye,
bumubusina sa welga o rali,
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  . o kung hindi’y nikeladong lambanog
sa hapag ng alamís,
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  . .matamis na tubâ
na bagong hango at kinalugmukan ng paniki
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  . . . . . . . . . . . mula sa tinig ng magdamag.

Sabi nila’y ang alak natin ay lason,

bawal para sa pangulo lalo’t walang buwis,
. . . . . . . . . . . . . . . .  . . . . . . .  . . . .  . at ang nakapagtataka’y sumisigla
ang ating puso
. . . . . . . . . . . . . .  . . . . sa simetriya ng tinig
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  . . . .  ..at kulay ng mga salitang humihiwa sa isip
ngunit nagpapahilom
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  . . ng mapapait na antak ng kalooban.

Napakarami nating pulutan,
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  . . . . . . . .  . . gaya halimbawa ng paggaya
sa anino
. . . . . . . . . . . .ng rumurumbang hitano at akademiko,
. . . . . . . . . . . . . . . o pagkawala ng mga tulang
. . . . . . . . . . . . .  . . . .  . . . . . . . . . . . .ipinuslit, gaya ng shabu, mula sa selda.
Gumigitara tayo sa mga umuusling tadyang,
. . . . . . . . . . . . . . . . . .  . . . . . . .  . . . tumatadyak sa kalungkutan,
at magkakaakbay tayong maglalakad
sa matulaing lungsod
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  . . . . . . . . na lampas sa libog at poot,
marunong magsinungaling
. . . . . . . . . . . . . .  . . . . . . . . . . . . . . . . gaya ng espiya o hukom,
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  .ngunit hinding hindi nagtataksil sa tore ng mithi.

Umiibig tayo
. . . . . . . . . . . . . . . . kahit sinusuway ang katwiran
sapagkat lumalampas sa pagtistis
. . . . .  . . . . . . .  . . . .  . . .  .  . . . . . . . . . . . . . .  . ang hiwaga,
lumilihis sa balarila
. . . . . . . . . . . . . . . . . .  . . . . . .  . . ng burukrasya,
at umiiwas sa bantayog na pinapapanghi
. . . . . . . . . . . . . .  . . . . . . . . . . .  . . . . . . . . . . .  .ng mga tuta, panatiko, at miron.

Hindi maunawaan, tulad nitong mga salita,
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . naririnig at pambihira kung tumamà,
nalalasing nga tayo kahit walang pantoma.

Wala itong wakas, walang wakas ang pagkalasing
sapagkat matang-tubig ang ating piniling inumin.

“Ang Kaliwanagan,” ni Drukpa Kunley

Salin ng tula ni Drukpa Kunley ng Tibet, at hango sa The Divine Madman: The Sublime Life and Songs of Drukpa Kunley, na salin at may komentaryo sa Ingles ni Keith Dowman.
Salin sa eleganteng Filipino ni Roberto T. Añonuevo ng Filipinas.

Ang Kaliwanagan

Ano ang silbi ng mahigpit na pagsunod sa kautusan
Kung hindi mababatid ang tunay na diwa ng mga Buda?
Ano ang silbi ng dakilang talento at karunungan
Kung wala namang patnubay ng mahusay na Maestro?
Ano ang silbi ng taimtim na pagdarasal at ritwal
Kung hindi mamahalin ang lahat ng nilalang gaya ng anak mo?
Ano ang matatamo kung suwayin man ang mga panuto
Kung mangmang naman sa isinasaad ng Tatlong Pangako?
Ano ang realidad na matatagpuan sa labas
Kung hindi mababatid na si Buda ay nasa ating loob?
Ano ang matatamo kung suwayin man ang kaniyang diwain
Kung hindi naman kaya ang likas na daloy ng pagmumuni?
Sino ka kundi magulo at walang bait na hunghang
Kung mabibigong isaayos ang buhay ayon sa panahon at araw?
Ano ang matatamo sa sistematikong paghahanap
Kung ang sumilay na pananaw ay hindi maarok ng kutob?
Sino ang magbabayad sa iyong inutang sa hinaharap
gayong umiiral sa hiram na oras at lakas, at naglulustay ng buhay?
Ano ang matatamo ng aséta ngayon sa pagtitiis ng matinding lamig
Habang suot ang magaspang, munting saplot na di-nakagiginhawa?
Ang aspiranteng nagsisikap nang walang tiyak na instruksiyon,
Gaya ng langgam na umakyat sa umbok ng lupa’y walang mararating.
Ang paglikom ng mga aral, ngunit salat sa meditasyon ng isip,
Ay gaya ng kusang paggutom sa sarili kahit sagana ang kamalig.
Ang paham na tumatangging magturo o magsulat
Ay walang silbi gaya ng hiyas sa ulo ng Haring Ulupong.
Ang hunghang na walang alam kundi malimit makipaghuntahan
Ay nagpapahayag lámang ng kaniyang kamangmangan sa lahat.
Kapag naunawaan ang diwa ng Mabuting Aral, isabuhay ito!

Ang Politika ng Kariktan

Tulang tuluyan ni Doreen Stock
Salin sa eleganteng Filipino ni Roberto T. Añonuevo

ANG POLITIKA NG KARIKTAN

Tumayo ang paboreal sa hardin at ibinukad ang kaniyang pag-ibig sa mga pamaypay ng liwanag. Sinundan ng mga balahibo nito ang landas ng nasabing pag-ibig sa pabi-pabilog na nakagugulat na ningning na taliwas sa kulay ng apoy.

Sumagi sa kaniya, habang nakatindig sa ilalim ng bukang-liwayway, na waring may kung anong nagdurusa sa kaniyang sakop. Nabatid niya ito sa alimbukay ng mga alikabok doon sa kinatatayuan niya.

Isang lalaki ang ibinilanggo sa kubo ng puting sinag.

Maraming kamay ang nakahawak sa kaniya. Ang ilan ay mula sa kaniyang mga kaibigan. At ang ilan ay mahaba, malamig, di-pantao, at abstrakto.

Nagtagumpay sila.

Nagawa ng mga kamay na hilahin siya mula sa selda at pawalan nang hubad, kayumanggi, at nagsusumamo sa paanan ng Madonna.

Nagkulay alabok ang mukha ng babae at siya’y napaiyak.

Ang kaniyang kinayas na mga galang-galang at kamay, at mga daliring nakaunat na tila pandama sa simoy, ay nangalaglag. Napahiga ang lalaki sa lupa sa gitna ng mga basag na handog. Lumuha siya. Napoot. Lubos na nanahimik ang kaniyang kaluluwa sa anyo ng mga bagabag na awit.

Tatawagin natin ang tunog na ito na mga luha, silakbo, at awitan.

Tinawag niya iyong mga panalangin.

Hinuli nila ang paboreal habang ito’y nakatayo, at tahimik, sa hardin. Alam nito ang dapat gawin, at sa walang hanggang lambot at kirot na dumaloy sa kaniyang katawan sa anyo ng apoy, hinayaan niya ang bawat maningning na balahibo na malaglag sa alabok.

Dahil hindi niya nadanas ito noon, nagulat siya kung gaano katagal iyon.

At sa wakas, naging lastag ang kaniyang buntot.

Nadama niya ang pagkapahiya.

Wala nang magagawa pa kundi pumihit sa kanan ng landas ng hardin at lumungayngay hanggang ang kaniyang mga koronang balahibo ay magkulay alabok din. At wala nang magagawa kundi matutong lumakad at mabuhay sa ganitong bagong kalagayan.

“Ay, maaari bang malaman,” sambit niya, “kung ano ang aking nabili.”

Umalimpuyo ang hangin sa ilalim ng handog at tinangay ito. Habang nakikipaghabulan ang mga balahibo sa tadhana nito, dalawa sa mga kaibigan ng lalaki ay lumapit sa kinahihimlayan niya sa pagitan ng mga biyak na kamay ng madonna.

Tinitigan nila ang mukha ng dilag.

Itinayo nila siya sa lupa, at gaya ng mga binatang nasa baybay-dagat ng kasiyahan na amoy-uling at dagat ang mukha ay idinuyan nila siya nang isa, dalawa, tatlong ulit sa hangin, at ibinagsak sa alabok na kinahihimlayan ng kanilang kaibigan.

Nabasag ang madonna at humiwa sa laman ng lalaki ang mga basag na piraso.

Kinuha niya sa ganitong paraan ang babae, mula sa alabok, at ang katawan nitong durog at basag ay pumaloob sa kaniyang dumurugong laman.

Gumulong sila pababa sa libis tungo sa malambot na prado ng bagong sibol na damuhan.

At nang biyayaan ng paningin ang paboreal, nakita nito ang lalaki at babae na nagtatalik sa lawas ng talahibang lumalawiswis sa ibabaw nila na may bughaw at lungti, lila at itim, at kumikislap sa sinag ang paningin.

At malugod itong lumakad sa hardin. At nagsimulang tumuka sa lupa. At kumain.

"Ang Paboreal at ang mga Kalapati sa Hardin"

"Ang Paboreal at ang mga Kalapati sa Hardin" (1888) pintura ni Eugene Bidau.