panitikang pandaigdig

Magsasalita ako hinggil sa pag-asa, ni César Vallejo

/ Roberto Añonuevo / Mag-iwan ng puna

Magsasalita ako hinggil sa pag-asa

Salin ng “Voy a hablar de la esperanza,” ni César Vallejo
Salin sa eleganteng Filipino ni Roberto T. Añonuevo

. . . . . . . . . .Hindi ako nagdurusa sa hapding ito bilang César Vallejo. Hindi ako nasasaktan bilang artista, bilang tao, o bilang karaniwang nilalang. Hindi ako nagdurusa sa kirot na ito bilang Katoliko o Muslim o ateista. Sadyang may hapdi sa akin ngayon. Kahit hindi ako si César Vallejo, pagdurusahan ko pa rin ito. Hindi man ako artista’y pagdurusuhan ko pa rin ito. Hindi man ako tao o nilalang ay pagdurusahan ko pa rin ito. Hindi man ako Katoliko o Muslim o ateista, pagdurusuhan ko pa rin ito. Nararanasan ko ngayon ang sakít mula sa kailaliman. Ngayon ay sadyang tumatagos sa akin ang hapdi.

. . . . . . . . . .Nasasaktan ako ngayon nang walang paliwanag. Napakalalim ng aking sakít, na wala itong sanhi o hindi nawawalan ng sanhi sa sandaling ito. Ano ang ugat nito? Nasaan ang bagay na napakahalaga, na maaaring magwakas ang sanhi nito? Ang sanhi nito ay wala; at walang makapipigil sa magiging sanhi nito. Dahil bakit lumitaw ang hapding ito, nang dahil sa sarili? Ang hapdi ko’y nagmumula sa habagat, o amihan, gaya ng mga bugok na itlog na iniluluwal sa simoy ng ilang kakatwang ibon. Kung patay ang aking mapapangasawa, ang hapdi ay katumbas niyon. Kung laslasin nila ang aking leeg, ang kirot ay pareho lámang. Kung ang búhay, samakatwid, ay naiiba, ang sakít ay sadyang magkapareho. Ngayon ay nagdurusa ako nang higit na mataas. Ngayon ay sadyang nadarama ko ang sakít.

. . . . . . . . . .Sinisipat ko ang hapdi ng nagugutom na tao, at nabatid ko na ang kaniyang gutom ay higit sa aking pagdurusa, na kung ako’y mag-aayuno hanggang mamatay, kahit paano’y may susupling na dahon ng damo mula sa aking libingan. Katulad din sa gaya ng mangingibig! Nakabubúhay ang kaniyang dugo, na taliwas sa aking walang ugat at walang silbi!

. . . . . . . . . .Naniniwala ako na magpahangga ngayon, ang lahat ng bagay sa uniberso ay hindi makaiiwas na maging mga magulang o anak. Ngunit masdan ang aking hapdi ngayon na hindi magulang o anak. Wala itong likod upang kumulimlim, o wala itong sapat na dibdib para lumiwayway, at kung ilalagak sa madilim na silid, hindi ito makapagbibigay ng liwanag, at kung ilalagay naman sa maliwanag na silid, ni hindi ito makapagbibigay ng anino. Ngayon ay nagdurusa ako anuman ang mangyari. Sadyang tagos ngayon sa aking loob ang sakít.

Stop illegal arrest. No to illegal detention. No to kidnapping.

Advertisements

Ang Karahasan ng mga Oras, ni César Vallejo

/ Roberto Añonuevo / Mag-iwan ng puna

Ang Karahasan ng mga Oras

Salin ng “La violencia de las horas,” ni César Vallejo
Salin sa eleganteng Filipino ni Roberto T. Añonuevo

. . . . . . . .Yumao ang lahat.
. . . . . . . .Namatay si Ginang Antonia, na namaos, na naghurno ng mga murang tinapay sa nayon.
. . . . . . . .Namatay ang kurang si Padre Santiago, na ibig batiin ng mga kabataan, at binabatì ang kung sino-sino: Magandang umaga, José! Magandang umaga, Maria!
. . . . . . . .Namatay si Carlota, ang may bulawang buhok, at iniwan ang isang sanggol, na pagkaraan ay mamamatay din, walong araw pagkalipas mamatay ang ina.
. . . . . . . .Namatay ang aking Tiya Albina, na malimit awitin ang mga minanang tiyempo at modo, habang nananahi sa mga loob ng koredor, para kay Isidora, na pagiging katulong ang trabaho, at labis na kagalang-galang na tao.
. . . . . . . .Namatay ang matandang bulag ang isang mata, hindi ko matandaan ang kaniyang ngalan, ngunit natutulog siya kahit sa sinag ng umaga, at nakaupo sa sulok ng pintuan ng ohalatero.
. . . . . . . .Si Rayo ay namatay, ang asong kasintangkad ko, at binaril ng kung sinong tao.
. . . . . . . .Namatay si Lucas, ang aking bayaw, na namayapa ang mga baywang, at natatandaan ko tuwing umuulan, at walang sinuman ang may gayong karanasan.
. . . . . . . .Namatay si Nanay nang dahil sa aking rebolber, ang aking ate sa aking kamao, at ang aking kuya sa aking duguang lamanloob, ang tatlong binigkis ng kung anong pighati, sa buwan ng Agosto noong mga sumunod na taon.
. . . . . . . .Namatay ang musikong si Méndez, ang matangkad at lasenggo, na humihimig ng malungkuting tokata sa kaniyang klarinete, na ang pagpapalawig ay nakapagpapahimbing ng mga inahing manok ng aming kapitbahay, bago pa man sumapit ang takipsilim.
. . . . . . . .Namatay ang aking eternidad, at pinupukaw ko ito ngayon.

Stop illegal arrest. No to illegal detention. No to kidnapping.

Ano ang Mangyayari, ni June Jordan

/ Roberto Añonuevo / Mag-iwan ng puna

Salin ng “What Happens,” ni June Jordan
Salin sa eleganteng Filipino ni Roberto T. Añonuevo

Ano ang Mangyayari

Ano ang mangyayari kapag inupuan ng aso ang tigre
kapag ang matabang lalaki’y nagbenta ng retrato niya
kapag ang dalaga’y itinusok sa loob niya ang espada
kapag ang elepante’y kumuha ng tasa sa estante

o ang higante’y nagsimulang humagulgol nang lubos
at ang malaking oso’y humulagpos ang pagkakakapit
o ang akrobat ay nagsimulang magpaimbulog
at ang mga gorilya’y nagsitakbuhan sa mga hagupit

Ano ang magaganap kapag umupo sa silya ang bata
at manood sa lahat ng aksiyon doon sa lupa at langit
o kapag ang mga paslit ay iniwan ang pinakadakilang
pagtatanghal sa daigdig
at panoorin ang sirkus?

Stop illegal arrest. No to illegal detention. No to kidnapping.

Pi Juan , ni Roberto T. Añonuevo

/ Roberto Añonuevo / Mag-iwan ng puna

Pī Juàn

Roberto T. Añonuevo

Nagising ka isang araw, at ang presintong ito ay naging ospital. Nagagamot nito ang kanser ng lipunan, at may bakuna sa mga salot ng lansangan. Halimbawa, ang magnanakaw na pumasok dito ay lumalabas na nagtitikang pastor. Ang tigasing lumpen ay natitiklop na papel o gagambang bumibitin. Ang manyak ay nakakapon sa ehersisyo ng boksing o taekwondo. At ang tulak ay napaaawit habang nakaluhod at pinapupula ang talampakan. Paano silang lalaya kung abogado’y ampaw? Kailangang umamin agad sila sa krimen, o magagalit ang prosekyutor o hukom. Anumang pakiusap ng politiko ay matuwid, at sino kaming alat para sumuway o tumuwad? Lahat ng ibilibid dito ay makasalanan, hindi man litisin, at kung gayon, ay dapat iligtas para sa katarungan, kaligtasan, at kapayapaan. Mali ba ako, Mayór? Sumagot ka! Kailangan mo ng klirans? Bakit ka bumubulong ng areglo? Mababait kami rito! Magtanong ka sa aming mga reporter! Marami ka pang maririnig, at kung may kaso ka, sumunod ka lamang at madodoktor ang mga salita. Nadodoktor dito kahit ang mga papel na basang-basâ. Maraming doktor dito gayong walang titulo, at kung isa kang nars, makabubuti kung nasa tabi ng hepe ko.

 

Pahatid ni Idyanale

/ Roberto Añonuevo / Mag-iwan ng puna

Pahatid ni Idyanale

Roberto T. Añonuevo

Mga ugat na bumaón nang napakalalim sa lupa ang kaliwanagan. At ang kaliwanagan ay napagkakamalang putik, kumunoy, bato, o buhangin ng sinumang hangal. Ang lupa, anuman ang anyo nito, ay maghuhunos na mga ugat ng tubig: Mga lupang ugatan, mga ugat ng kabaitan.

Ugat ang lahat. Lahat ay ugat.

Hukayin ang kanluran ng Kaliwanagan. Hukayin ang silangan ng Kaliwanagan. Hukayin ang timog ng Kaliwanagan. Hukayin ang hilaga ng Kaliwanagan. Hanapin ang mga ugat, ang ugat ng Kaliwanagan.

Ngunit bago tangkaing tuklasin ang mga ugat, ikatuwa ang mga balaybay o duklay at ipagdiwang ang mga sanga at bulaklak. Suriin ang mga punongkahoy, palumpong, damo, halamang-ugat, at iba pa. At malaya mong mababatid na tila mga kidlat na naglalagos sa mga ulap ang mga ugat.

Nasa ugat ang liwanag. Nasa liwanag ang Kaliwanagan. Gayunman, ang liwanag ay nakabubulag sa sinumang nahirating tumitig sa makislap o makinang. Itinuring na ginto ang Araw, at laksa-laksa ang nabubulag sa kanilang pananampalataya. Sinamba ang pinilakang Buwan, at nahilam ang paningin ng mga mapamahiin. Tiningala ang mga galáng na bituin, at lalong lumabo ang mga mata ng sakim. Bakit tititig sa punong Saging ng Kalawakanan, samantalang higit ang liwanag ng mga kamay at binting nangagkaugat dahil sa paglilinang ng bundok o kapatagan?

Ang kislap, ang kinang ay matatagpuan sa tubig na tumitighaw sa uhaw ng mga ugat. Walang silbi ang tubig kung walang mga ugat. Ang tubig ay mananatiling tubig hangga’t hindi ito pumapaloob sa mga ugat. Ang hamog, ang singaw, o ang nagsabatong tubig ay magbabalik bilang tubig dahil may mga ugat din ang tubig at ang lahat ng tubigan. At ang tubig na sinipsip ng mga ugat ay nagwawakas sa pagiging tubig upang maisakatuparan nito ang dakilang mithing maging mga ugat.

Liwanag ang mga ugat, at ugat ng bawat liwanag.

At ang hangin na hinihigop o ibinubuga ng mga dahon ay nagiging dahon. Ang liwanag na hinihigop o ibinubuga ng mga dahon ay nagiging dahon. Ang mga ibon na nakikisilong sa mga dahon ay nagiging dahon. At ang mga dahon na sumusupling o dili kaya’y nalalagas sa mga sanga’t tangkay ay sasapit sa hanggahan upang wakasan ang pagkadahon at nang mapuri ang mga ugat.

Anuman ang kulay ng mga dahon ay may ugat. Lumilitaw o napipigtal ang mga dahon dahil sa tunggalian ng bagwis at ugat. Mamumukadkad ang bulaklak, aakit ng mga kulisap, ibon, at hayop dahil may pandama ito hinggil sa Ugat. Kakapál, lulusog, didilim ang kagubatan dahil sa di-mabilang na ugat na pawang lingid sa paningin ng kaligiran. Totoo, maraming ugat ngunit nananatiling iisa lamang ang lumulukob sa kalawakan ng mga buto’t himaymay. Matutong gumapang gaya ng ugat. Huwag kalimutang magparami ng ugat. Gumapang at sumisid pailalim sa walang hanggang dilim. At makipagtalik nang ubos-lakas sa Dakilang Ugat, upang kahit paano’y pumasok sa loob ang Kadakilaan ng Ugat ng Kawalan.

landscape tree nature forest path grass light sky night sunlight morning leaf atmosphere evening jungle autumn darkness vegetation rainforest deciduous grove woodland midnight ecosystem phenomenon biome old growth forest computer wallpaper temperate broadleaf and mixed forest temperate coniferous forest spruce fir forest

Bawal, ni Eugenio Montale

/ Roberto Añonuevo / Mag-iwan ng puna

Bawal

Salin ng “Verboten,” ni Eugenio Montale
Salin sa eleganteng Filipino ni Roberto T. Añonuevo

Sinasabi nilang sa gramatika ni Kafka,
nawawala ang panahunang panghinaharap.
Ito ang natuklasan ng isang tao na pinanatili
ang pagkamalihim at may magandang dahilan.
Walang dudang pinangangambahan niya
ang mga lantad o kahit lumiliyab na bunga
ng kaniyang pagkahenyo. At si Kafka,
ang demonyong albularyo, ay lalapit
sa tulos ng mga larawan o sa mga akda niya,
na ang karamihan ay ni hindi maibenta.

wood wall sign property prohibited forbidden danger safety do not enter restriction outdoor structure

Propaganda, ni Leonard Cohen

/ Roberto Añonuevo / Mag-iwan ng puna

Propaganda

Salin ng tula ni Leonard Cohen
Salin sa eleganteng Filipino ni Roberto T. Añonuevo

Ang makatwirang pahayag ay nilikha
ni amá, ang ginoong dumudura
upang ilihim ang kaniyang sapatos.
Kaugnay ito sa kalikasan ng relihiyon
at sa progreso ng pagnanasa sa siglo
beínte. Ako rin ay may ilang pahayag
ng kompetitibong pagkamatwid na ibig
kong ipalaganap nang walang bayad.
Mahal ko ang sandaling eternal, halimbawa.
Malimit wikain ng aking ama, habang
tinatanggal niya ang mumunting medalya,
na may tamang panahon para sa lahat.
Isa siyang bukás-palad na ama, naisip ko,
kung huhusgahan ang kaniyang halagahan.
Ay, gayon nga, sasabihin niya, at ang buong
daigdig ay dapat sanang naging tahanan niya.

star, military, soldier, army, symbol, memory

ang sinta ko’y nagtatayo ng gusali. . . (XII), ni e.e. cummings

/ Roberto Añonuevo / Mag-iwan ng puna

Salin ng tula ni e. e. cummings (Edward Estlin Cummings)
Salin sa eleganteng Filipino ni Roberto T. Añonuevo

ang sinta ko’y nagtatayo ng gusali. . . (XII)

ang sinta ko’y nagtatayô ng gusali
sa palibot mo, ang marupok madulas
na bahay, ang matibay babasaging bahay
(nagsisimula sa isang simula

ng iyong ngiti), ang bihasa gusgusing
bilangguan, ang tiyak nakaaasiwang
bilangguan (nagtatayô ng kung ano sa Gayon,
Paikot sa walang ingat na mahika ng bibig mo)

ang sinta ko’y nagtatayô ng mahika, na banayad
na tore ng mahika at (hula ko)

kapag ang Magsasakang Kamatayan (na kinaiinisan

ng mga diwata) ay dudurugin na ang armada

ng bulaklaking bibig
Hindi na siya ang magiging aking tore,
. . . . .  . . . .  . . . . . . . . . . ..na pinagpawisan, pangkaraniwan

na ang pinaikutang ngiti
 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  . . . ay nakabitin

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  . . . . . . . .at agaw-hininga

road, street, city, wall, graffiti, street art

Taimtim na sandalî, ni Rainer Maria Rilke

/ Roberto Añonuevo / Mag-iwan ng puna

Taimtim na Sandalî

Salin ng “Ernste Stunde,” ni Rainer Maria Rilke.
Salin sa eleganteng Filipino ni Roberto T. Añonuevo.

Sinumang lumuha sa oras na ito saan man sa mundo,
 . . . . . . . . . . . . lumuha nang walang katwiran sa mundo,
 . . . . . . . . . . . . ay sadyang lumuha sa akin.

Sinumang tumawa sa oras na ito saan man sa gabi,
 . . . . . . . . . . . .nang walang katwiran sa gabi,
 . . . . . . . . . . . .ay sadyang tumawa sa akin.

Sinumang gumalà sa oras na ito saan man sa mundo,
 . . . . . . . . . . . .gumalà nang walang katwiran sa mundo,
 . . . . . . . . . . . .ay sadyang gumalà sa akin.

Sinumang yumao sa oras na ito saan man sa mundo,
 . . . . . . . . . . . .yumao nang walang katwiran sa mundo,
 . . . . . . . . . . . .ay titig na titig sa akin.

 

Ang Wakas ng Daigdig, ni Jorge Guillén

/ Roberto Añonuevo / Mag-iwan ng puna

Salin ng “El fin del mundo” ni Jorge Guillén ng España.
Salin sa eleganteng Filipino ni Roberto T. Añonuevo ng Filipinas.

Ang Wakas ng Daigdig

Jorge Guillén

Waring malapit na ang wakas sa mahina ang loob na naghihintay at nakatindig nang walang tinag. Ito ang Wakas at Araw ng Paghuhukom. Humahangos ang mga pangitain. Nauunawaan ang lahat sapagkat napakadilim.

Terible ang dagundong. Makinig nang mabuti. Ito na ba ang pagkagunaw? May motor ng sasakyang naglandas. Nabiyak ba ang mga semento at numipis ang hangin? May isang bahay na itinatayô. Anung baho roon! Kimika, purong kimika: nakasusukang amoy na lumalaganap, nakasusulasok.

Wala nang higit na madali kundi talikdan ang katwiran para sa apokalipsis. Walang tuksong makaaakit sa bulgar na gawi kundi ang panlulumo. Lulutasin ba nang lubos ng kamatayan ang lahat, na nakakubli sa ating pangamba, sa harap ng patuloy na pagkagunaw?

Ito ang wakas ng daigdig, ng iyong daigdig. . . Huwag mabagabag. Susian ang orasan. Lilipas pa ang milyon-milyong taon. Bagaman nagaganap ang Kasaysayan nang paikot-ikot, napakabagal pa rin ng lakad ng mga minuto. Magtiis, magtiis ang pitlag ng matris.