panulaang internasyonal

Pulo ng Lalamunan, ni Roberto T. Añonuevo

/ Roberto Añonuevo / Mag-iwan ng puna

Pulô ng Lalamúnan

Roberto T. Añonuevo

Sa panahón ng kopyadór, báwat isá’y malayàng magíng wíbu ng kamíkaze at yákuza, may dangál ng shōgun at nínja, hábang tagláy ang disiplína ng wábi-sabì at yókozunâ. Iyán ang dápat mong tandâan pagsápit sa Pulô ng Lalamúnan. Matutúto ka roón kung paáno bumása at sumúlat nang pábaligtád sa iyóng nakágisnán, mulâng pakanán hanggáng pákaliwâ, na ang gramatíka at paláugnáyan ay warìng pinághalòng baybáyin at sūdoku, na bagamán sukát na sukát ay may tsúnaming pahiwátig gáya sa hāyku at búnraku. Kailángang matutúhan mo ang wikà ng ótaku, na kabesádo ang sanlíbo’t isáng kuwénto pára sa shónen at shóju, na áraw-áraw hináharáp ang mga yóukáy mulâ sa pándaigdígang domínasyón. Hindî maburá-burá roón ang mga bómba atomíka sa Hiroshima at Nagasaki, sanhî ng mga animé na Little Boy and Fat Man; at ngayón, nágbabantâ ang mga pabríka ng Fukushima na ibalík sa laót ang láson na matagál na nitóng inimbák nang matikmán ng daigdíg. Sa Pulô ng Lalamúnan, ang pagsísinúngalíng at pagbábalátkayô ay malikhâing pagdulóg sa guníguní, na ang mánga-kâ ay lumílikhâ ng mga kontrabándang Godzilla at Voltes V, úpang harapín ang mabábalásik na propagánda ng Impéryong Hin at polítburo ng mga sampan. Isinábatás ng Pulô ng Lalamúnan na hindî na mulî itóng makikídigmâ sa ibáng nasyón, (na pinátunáyan ng mga tratádong nilagdâan,) makaraáng malúpig noóng nakalípas na Digmâang Pándaigdíg; gayunmán hiníhingî ng pagkakátaón na mulîng armasán ang saríli lában sa kanugnóg na mga estádong militár. Sinákop kamákailán ng Imperyong Hin ang Pulô ng Lúsong, binakúran ang káragatán nitó, at lahát ng mangíngisdâng walâng pahintúlot na maglayág o mangisdâ sa natúrang tubigán ay itinúring na piráta’t kriminál na binábanggâ, binábaríl, kinákanyón. Samantalà’y paná-panahóng ginagawâng kuwítis ng Imperyong Han ang mga bágong intérkontinéntal mísil. Hindî malayò sa paningín ng Pulô ng Lalamúnan ang lagím na sinápit ng Pulô ng Lúsong, at kung hindî kikílos ang mga mamámayán nitó sa maláo’t madalî ay daraóng sa mga dalámpasígan nitó ang mga sopístikádong bákemonó—na walâng kapáris na kopyadór ng anumáng prodúkto mulâ sa ibá’t ibáng pánig ng daigdíg. Sapagkát mahúsay na kopyadór ang Imperyong Hin (na pámbihiràng manggáya at manghuwád ng teknólohiyá at ídea mulâng súbmaríno hanggáng satélayt, bukód sa napápalsípiká ang mga antígong porselána, kasulatán, at mápa sa ngálan ng pósmodérnong kolónisasyón), ang Pulô ng Lalamúnan ay inimbénto ang nakájimá úpang hindî masundán ang anumáng kábaguhán na likhâ nitó. Sa nakájimá—na panloób na pulô—ay naróroón ang lahát ng líhim at tuklás ng buông nasyón, nakápahiyás sa mga kodígo at sényas ng dōjinshi, ligtás sa anumáng paníniktík at Wikiliks, at isinápelikúla pa ng tungkông Ozu-Mizoguchi-Kurosawa nang magíng disímuládo pára sa mga kopyadór ng Impéryong Hin. Sa Pulô ng Lalamúnan, ang bónsekí ay simulákro ng mitatê kapág nakádaramá ng pagkabató ang pusò, at nagíng bató ang haráya. Anumáng gayáhin sa nakájimá ay may katumbás na inteléktuwál na héntay, ngunit sa paraáng nakáaalíw na pagpapátiwakál—na walâng máliw na bumalíw sa Impéryong Hin. Sapagkát itinakdâ sa nakájimá na ang pánggagáya at pánghuhuwád, sa ngálan man ng negósyo o politíka o medisína o síning, ay paghábol ng kopyadór sa saríling aníno na tumítakbó sa paíkot-íkot sa laberínto hanggáng magwakas sa akumâ na sumisigaw ng “Shinê! Shinê! Shinê!” Húhuwarín ng kopyadór ang saríli, at mágtataksíl nang paúlit-úlit sa angkíng kákayahán, nang walâng kamálay-málay sa diwà ng obáytorí—na may pangánib ng diyábolíkong repétisyón—kung haharáp ka sa iyóng bíjin na kamukhâ warì si Alodia, para punítin ang matindíng pangúngulilà hábang tiwalág sa saríli’t daigdíg.

Alimbúkad: Poetry Filipinas engaging the world. Photo by Tazrey Redids on Pexels.com

Pulo ng Puso, ni Roberto T. Añonuevo

/ Roberto Añonuevo / Mag-iwan ng puna

Pulô ng Pusò

Roberto T. Añonuevo

Ang gunitâ ng mga paá ay payák, gáya ng kiná Messi at Maradona, at lumahók man sa kampeonáto ng Grondonísta ay makálulusót lában sa bombéro at kortína, babákunáhan ang tarantádong hugadór rustíko, iíwan ang págong na libéro at háyop na doblé síngko, paíiyakín ang mainíting gágo, tatakbóng humáhagibís hábang pinátatalbóg o pinágugúlong ang bóla, hindî kailánman buwakáw bagkús liríko kung magpása, at sa pamámagítan ng kányo o sombréro o chílena ay magpápamálas ng golazonón pára pasabúgin ang líbong Bombonéra sa hiyáwan at kargáda. Ganiyán ang madaráma mo sa óras na sumápit sa Pulô ng Pusò. Malúlulà ka roón sa dalúyong ng mga táo, malilímot nang pánandalî ang probléma o trabáho, at mábibingí sa nakáririndíng sigáw na “Henyó henyó henyó, ta ta ta ta, goooooooooool!” Hindî mo mawarì kung saán ka lulugár, gayóng hindî namán infiltrádong hungháng, lálagabóg ang mga tibók mo, at atakíhin ka man sa pusò’y nakángitî pang yayakápin ang kamatáyan. Ikákabít mo ang pag-íbig sa poók na itó, makikísimpatyá sa mga tigmák sa luhàng trápo ng mga ámargo, at pára kang idudúyan ng mga táo na lumúlundág sa galák, tátangayín ng indáyog ng punyagî at tagumpáy, warìng malagíhay sa umaápaw na Vino Toro o kayâ’y sinipà ng espirítu ng Férnando, at pápakyawín ang lahát ng chóripan úpang ipámigáy sa lahát ng pagál at gutóm makáraáng humupà ang lábis na kasiyáhan. Sa Pulô ng Pusò, ang minámahál mo’y walâ sa dibdíb ng báwat panatíkong tagásubaybáy, bagkús nása kólgadong íbig maglarô ngúnit minálas na magpakínis ng bangkô. Sapagkát mayroón siyáng mga paá ngúnit nabigông maípakíta ang galíng sa gambéta; mayroón siyáng úlo subálit hindî nasúbok káhit sa isáng pálomíta. Tatahímik siyá gayóng naglálagabláb ang loób; tatandâan ang páng-aasár ng mga hindót at intsa, halímbawà, kung tawágin siyáng kúlyado gayóng guwápong-guwápo. Ngúnit dáhil túnay niyáng isinápusò ang áwit ng mahál mo, magsasánay siyá nang magsasánay, tátanggapín ang katángahán, mag-aáral nang mag-aáral umulán man o umáraw nang mahigtán ang Bielísta, isasádulâ sa guníguní ang mga angguló ng supérklasíko, hanggáng isílang ang kanáng paá na Ronaldinho at ang kaliwàng paá na Ronaldo. Sa Pulô ng Pusò, hindi mapipígil ang dáloy ng dugô—kayâ’t humáyo sa wikà ng músa mong sinúsuyò.

Alimbúkad: Poetry opening the world of possibilities. Photo by Pixabay on Pexels.com

Pulo ng Gawis, ni Roberto T. Añonuevo

/ Roberto Añonuevo / Mag-iwan ng puna

Pulô ng Gáwis

Roberto T. Añonuevo

Sa panahón ng pangungúlilà, ang isáng butikî ay nagigíng dambúhalàng butikáw sa masúkal na kagubátan ng iyóng paningín. Ang palígid ay láging kulimlím; ang símoy ay warìng úsok mulâ sa kaingín. At ang butikáw ay didilà-dilà sa hángin, pagkáraán ay gagápang nang maráhan na párang sumásayáw, at kung nagkátaóng amóy ságing ka o susô na umáhon sa bátis ay hahabúlin ka niyá, sa átas ng gútom at pagkábagót, úpang págpistahán sa óras na hindî ináasáhan. Kailángang harapín mo ang tadhanà ng iyóng butikáw. Mágtatangkâ ang butikáw na pumások sa íyong sikmurà, at pagkáraán ay lalamúnin ang lahát ng íyong ágam-ágam at pag-aálalá na lulúsaw sa iyóng pagkatáo. Kung hindî alísto’y matátaúhan kang isá nang butikáw, na lumálakí nang lumálakí sa alaláhaníng hindî namán karápat-dápat paglaánan ng pansín. Ganiyán ang pakíramdám kapág sumápit sa Pulô ng Gáwis. Sa poók na itó, tutupúkin ka ng lungkót sa pág-iisá, at ang pangungúlilà ay tíla tipák ng batóng natapyás mulâ sa gulód at pumisák sa mga bahayán. Sa sandalî ng pangungúlilà, ang buntóng-hiningá ay maísasákatagâng tagulayláy na tátangayín ng amíhan at makáraratíng sa iyóng minámahál. Ngúnit bágo makáratíng iyón sa kaniyá, ang tagulayláy ay maaarîng magbágong anyô at magíng isáng balitáw, na isásayáw ng tandáng para sa dumalága, at mulâ roón ay hindî na mabábahíran ng pighatî o bagábag, bagkús isáng pagdiríwang túngo sa nakásasabík na págtitipán. Kayâ kailángang higtán mo ang saríli at maglakád at maghanáp hanggáng ang báwat bangúngot ay magwakás sa pagigíng bangúngot at maghúnos na halakhák o hagikgík ng mga paslít na náglalarô sa párang. Káhit ang pinakámatípunông mándirigmâ’y tumítiklóp kapág napurúhan ng suntók sa kaniyáng gáwis, na tíla binughán ng mángkukúlam hábang tirík na tirík ang áraw. Ngúnit kapág natutúhan mong pálakasín ang iyóng gáwis, ang pangungúlilà ay maítatawíd sa ibáyo sa anyô ng pámbihiràng inabél at hablón, o pinandáy na kárit at baróng, o hinúbog na abrám at palayók, o kamá-kamálig na balátináw na makapágpapálusóg sa buông ílihan. Sa Pulô ng Gáwis, matagpûan mo man o hindî ang iyóng minámahál ay tiyák na titíbay ang kaloóban—kapág napáamò at napásunód ang sasápit sa iyóng dambúhalàng butikáw.

Alimbúkad: Poetry tsunami without warning. Photo by Francesco Ungaro on Pexels.com

Pulo ng Puson, ni Roberto T. Añonuevo

/ Roberto Añonuevo / Mag-iwan ng puna

Pulô ng Pusón

Roberto T. Añonuevo

Nasísirâan ng baít káhit ang pinakámabaít pagsápit sa Pulô ng Pusón. Ang Pulô ng Pusón, na tambáyan ng mga kabatàan, ang magpapábulkán sa lahát ng báwal, ang babaklî sa mga pangakò, ang mághuhubád sa pagbabántulót hinggíl sa pagdulóg sa katawán. Maráming nalígaw díto at áyaw nang umúsad sa paniníwalàng hindî silá kailánman tatandâ at haháwak ng tagâ sa panahóng tungkód. Tuwíng kabilúgan ng buwán, nag-iínit ang mga aníno sa kahuyán, ánimo’y mga músang na nagkákalmútan, nakikíramdám, nagkákagátan, umuúngol sa sukdól ng kalígayáhan, tagláy ang timyás ng musíka at rubdób ng pagsukò sa kung anóng síning, sa kung anóng balanì, ngúnit walâ ni isáng magsasábing siyá’y nabábató at íbig umuwî. Sapagkát sa Pulô ng Pusón, ang bumubúlas ay hindî kailánman napipígil, gáya ni Miguel Panggígil, at kung pigílin man ay kakawalâ sa panagínip na párang bagyóng tinátangkâng ilihís ng mga sinaúnang pangáral at panalángin. Kapág sumápit ka sa poók na itó, maaarìng makíta mo ang hinahánap na músa sa anyô ng líbong diwatà, na báwat isá’y aakítin ka úpang patunáyan ang saríli, halímbawà, sa paggúhit ng laráwan o pakíkihámok sa digmâ o pagtátayô ng báhay o paglílináng ng bukirín. Ngúnit hindî ka nilá aángkinín; hahabúlin mo silá subálit kisápmatá siláng mawáwalâ. Maglálakád kang isinísigáw ang pangálan ng minámahál mo. Pagnánasáhan mo ang sinúmang kahawíg, katínig, katindíg ng lamán ng iyóng pusò, at nagpápabángon sa ilahás mong silakbô. Sa gayón, hindî ka matatákot at lalòng magigíng matigás ang úlo. Walâng katwíran ang pusò kundî tumibók, at tumibók nang tumibók, hanggáng sumápit sa lunggatî’t pangárap, na sa ibáng salitâ’y pag-íral. Lilikhâ ka ng maráming pusò na iisá ang itinítibók. Sasápit ka sa hanggáhan ng bangín, tátanawín ang mga álon na kinaróroónan ng umpúkan ng mga butandíng, na kung isínakáy man at iníhatíd ang mahál mo sa kung saáng pampáng ay pílit mo pa ring hahabúlin ng tingín o alíngawngáw, na maráhil ay magwawakas lámang sa pagbalì at pagdúkot sa saríling tadyáng úpang lumikhâ ng bágo’t rumáragasâng balangáy.

Alimbúkad: Poetry walking the talk. Photo by ArtHouse Studio on Pexels.com

Pulo ng Kuyukot, ni Roberto T. Añonuevo

/ Roberto Añonuevo / Mag-iwan ng puna

Pulô ng Kuyukót

Roberto T. Añonuevo

Napakáhabà’t napakádilím ang magdamág, na agád na titimò sa iyóng noó, pagsadsád na pagsadsád sa Pulô ng Kuyukót. Warìng inantók nang maága ang mga táo—na igínupò ng maghápong trabáho—at pagsápit ng tinatáyang alás-ótso ay isá-isáng pápatayín ang mga ílaw mulâ sa mga bahayán at mágwawakás sa pagpatáy sa ílaw mulâ sa báhay na bató. Maúulilà ang mga lansángan; mágbabantáy ang kuwágo sa tuktók ng kampanáryo hábang natutúlog ang mga pulís sa presínto; at ni walâng askál na máglalakás-loób na magpaláboy-láboy sa plása. Máglalakád ka nang máglalakád. Mapápansín mo ang lumálagánap na konsiyérto ng mga kuliglíg. Sasáliw ang kókak ng mga palakâng latìan na nágbubunyî sa ambón at hamóg, at sa sagútan ng sitsít ng mga bayákan ay máhuhúgot kung himbíng na ang mga táo. May iláng kabatàan ang líhim na mág-uumpúkan sa ísang liblíb na yungíb alinsúnod sa napágkasundùang págtatagpô, dalá-dalá ang kaní-kaniyáng gitára, pláwta, at tamból, mágsisigâ pára labánan ang lamíg, at sísilabán ang gabí sa kanílang rakrákan. Ang mga áwit nilá’y isusúka ng yúngib, at ang álon ng mga títik ay magpapámulágat sa mga ilahás na ibón na namumúgad sa batuhán kung hindî man nakásampáy sa mga sangá ng matátandâng punongkáhoy. May kung anóng kalúluwá ang mapupúkaw at gagápang mulâ sa bitúka ng karimlán, at isásakáy ng símoy. Áalulóng ang únang áso na makásaságap ng lamíg na magpapátinghás sa mga balahíbo, na magpapáalulóng sa iba pang áso na nakátunóg hanggáng ang íngay ay párang súnog na nagbábantâng tupúkin ang magkakálayông bahayán. Isá-isáng mágsisindí ng ílaw ang mga báhay, na sa malayò’y párang nagkíkislápang bituín. Ngúnit hindî máririníg ng mga itó ang áwit ng mga kabatàan na ngayón ay lasíng na lasíng sa kaniláng síning; ang náririníg ng mga itó’y alulóng ng mga áso at nangábulábog, nangáglilipárang panikì at panggabíng íbon. Mágbubukás ng bintanà ang isáng báhay, na isinísigáw ang ngalán ng nawáwalâng binatà. Mágbubukás ng pintô ang isá pang báhay, at kalapít nitóng kuból, na pawàng isinísigáw din ang ngálan ng mga nawawalâng binatà. Ngúnit walâng tutugón sa mga táwag. Magpápatúloy ang sesyón ng mga kabatàan sa loób ng yungíb, ibibírit ang kaniláng mga lunggatî’t poót na matagál nang sinikíl sa dibdíb, makíkiníg ang mga bató, at kapág hálos sumápit na sa hanggáhan ng nírvana ay biglâ siláng hihintô, sakâ makikíta nilá ang isáng babaéng umaáwit ng áwit na banyagà sa kaniláng pandiníg, ang áwit na maráhil ay ngayón lang sa kanilá nakáyaníg. Mápapatdâ silá sa músa o sa áwit, na kaniláng tatandâan, ngúnit alinmán ang pilîin nilá sa dalawá ay panagínip na pupúkaw sa kaniláng nakámihasnáng panánahímik at hindî na mulî silá mapápanátag lumípas man ang mga áraw sa Pulô ng Kuyukót. Magtanóng-tanóng ka sa mga kabatàan, at kung papalárin, mabábatíd mo kung bákit tíla silá nasirâan ng úlo mulâ nang makilála ang hinahánap mo.

Alimbúkad: Poetry rocking the world. Photo by Kindel Media on Pexels.com

Awit ng Musa, ni Roberto T. Añonuevo

/ Roberto Añonuevo / Mag-iwan ng puna

Awit ng Músa

Roberto T. Añonuevo

Nálilikhâ ng kamáy ang húbog, testúra, at kúlay na nátuklasán ng matá. Nálilikhâ ng bungangà ang tínig at tunóg na sinágap ng taingá at isinálin sa senyás ng kamáy. Nálilikhâ ng matá ang paít-ásim-tamís-angháng na ibinúbunyág ng dilà. Nálilikhâ ng ilóng ang ligamgám o halúmigmíg na inílilíhim ng taingá at pálad. Nálilikhâ ng taingá ang kahúngkagán o dumí na námumuô sa bungangà at ilóng. Ngúnit hindî málilikhâ ng kamáy ang saríling kamáy nang hindî iíwan ang pagigíng kamáy at maisálin sa kumpás at indáyog. Hindî málilikhâ ng matá ang saríling matá kung hindî itó pipikít nang papáglahùin ang saríli. Hindî málilikhâ ng ilóng ang saríling ilóng nang hindi nagmúmukhâng elepánteng sumísinghót sa angkíng likídong buntót at nasúsulások sa saríling bigát. Hindî málilikhâ ng taingá ang saríling taingá, sapagkát iyón ang kúsang pagkulób at paglagô nang pauróng. Gayunmán, pipilítin pa rin ng bungangà na likhâin ang saríling bungangà, na lilikhâ ng ibá pang bungangà na magsásalitâ pára sa kaniyá káhit walâng kawawâan, na kapág hindî natiís ng ibá’y púpukulín ng masamâng tingín, sásampalín nang mataúhan, pálalayásin hábang hinahágad ng málulutóng na panghahámak, at sa ísang singasíng ay tútuldukán ang ipinamálas na pághahambóg. Ang bungangà na lumikhâ sa saríli ay nakatakdâng ipatápon sa malayò at doón mamatáy, gáya ng mga hungkág na anúnsiyó sa páhayagán. Itó ang talínghagàng iníwan ng áking mahál, hábang siyá’y umaáwit ng áking áwit, na malugód na tinátangáy ng hángin sa kung saáng daigdíg.

Alimbúkad: Poetry Filipinas moving mountains. Photo by Plato Terentev on Pexels.com

Pulo ng Sandali, ni Roberto T. Añonuevo

/ Roberto Añonuevo / Mag-iwan ng puna

Pulô ng Sandalî

Roberto T. Añonuevo

Nábuburá ang kalendáryo sa Pulô ng Sandalî, at díto ay máaarì kang magpátumpík-tumpík nang dî-alíntanà kung anó ang mágaganáp sa hináharáp. Hindî ka ríto máaarìng uyamíng huklúbang pawíkang lumalákad, o paratángan na patabâing pánda na lumapág sa buwán úpang doón mágparámi ng lahì. Walàng sasawáy sa iyó ríto, at itó ang kalákarán sa poók na itó. Maipágpapalíban mo ríto ang pághahanáp sa iyóng mahál, gáya ng nakáugalìan ng mga batâng kapág inutúsan ng kaniláng mga magúlang pára maghúgas ng mga báso at pinggán ay mabilís tutugón ng “Sandalî po!” na ang sandalî ay magíging isáng taón, ang isáng taón ay magíging ísang síglo, at ang ísang síglo ay magíging sampûng síglo na makapágsasálaysáy ng mga artéfakto ng kawalâng-pakíalám. Sapagkát hindî máhalagá ang panahón, ang sandalî ay kisápmatáng ipágpapálit sa páglalarô ng Dóta o pagtámbay sa Netflix o pakikípag-úsap nang mag-isá sa sélfon. Uminóm ka man maghápon ay maipágpapalíban ang pagpápahingá kapalít ng ónlayn sábong. Magtrabáho sa gobyérno’y maipágpapalíban ang serbísyo publíko, na pára bang pinunòng palagìng nágbibirô, hiníhigít ang pasénsiyá ng publíko, at nághihintáy ng kudéta mulâ sa sandátaháng ásong kumákahól. Sa Pulô ng Sandalî, ang lahát ay batà kung hindî man ísip-batà, na hindî tumátandâ, at kung nagkátaón mang may anyông tiguláng ay tumátandâ nang pauróng. Sapagkát walâng takdâ ang panahón, mágagawâ ninúman ang kaniyáng náis o láyaw at walâng makásisitá sa kaniyá. “Anák, bumilí ka múna ng pandesál.” “Sandalî po!” “Íha, magwalís ka namán sa sála.” “Sandalî po!” “Ího, maglutô ka na!” “Sandalî po!” Ngúnit daráting din ang dî-ináasáhang sandalî na ang buông henérasyón na lumakí sa sandalî ay mayáyamót sa saríli, sapagkát káhit ang pagkakásunód-sunód ng mga nakálakháng gawâin ay mababágo. Halímbawà, ang agáhan ay magigíng tanghalìan. Ang tanghalìan ay biglâang púlong, at ang hapúnan ay pagsakáy sa eropláno. Ang pag-aáral ay pagtátrabáho, ang pagtátrabáho ay págkukulóng sa kuwartó nang kung iláng linggó. Mawáwalán ng silbí ríto ang pagtatáya ng búhay pára sa minámahál, sapagkát maipágpapalíban ang panlilígaw at pagpapákasál; maipágpapalíban ang págbubuntís at págpupundár ng tahánan; maipágpapalíban ang págtitiiís o paghingî ng paúmanhín; maipágpapalíban ang pag-abót sa pangárap; maipágpapalíban ang pagharáp sa katótohánan at salamin; at higít sa lahát, maipágpapalíban káhit ang pagsasábi nang tapát. Maipágpapalíban din díto ang págmamahál sa báyan, at manákop man ang mga banyagà ay ipágdiríwang pa ng mga kabatàan na mahílig tumíktok at mágpatawá pára sumíkat at kumíta. Kayâ kapág dumakò ka sa Pulô ng Sandalî, posíbleng mahiráti ka na ríto hábambúhay. Malilímot mo ríto ang ngálan ng íyóng inaasám, malilímot mo ang iyóng saríli, malilímot mo káhit ang paglikhâ ng musíka sa loób ng ísip at guníguní. Sasápit ka sa estatíkong yugtô sapagkát iyán ang tadhanà sa Pulô ng Sandalî. Kung sakalì’t maligáw doón ang iyóng mahál, maáarìng ipágpalíban din niyá ang pakikípagtipán sa iyó, at hindî mo mapápansín na may ípot ka na palá sa úlo.

Alimbúkad: Poetry challenging time and timelessness. Photo by Jonathan Borba on Pexels.com

Pulo ng mga Paa, ni Roberto T. Añonuevo

/ Roberto Añonuevo / Mag-iwan ng puna

Pulô ng mga Paá

Roberto T. Añonuevo

Maáarìng nakáalís na ang hinahánap mo sa sandalîng makáratíng ka sa Pulô ng mga Taingá, at kung gayón, ang pinakámalápit na rúta na puwéde mong tahakín ay ang Pulô ng mga Paá. Doón, singkrónisádo ang mga hakbáng na tinútumbasán ng imbáy ng mga kamáy. Tumakbó man ang mga táo ay warìng pulutóng ng mga sundálong sabáy-sabáy ang bagsák ng mga paá na binábagáyan ng disíplinádong áwit pandigmâ. Mga bintî’y párang balbúning tóre kung hindî man makínis na marmól. Siksík ang mga hità at pigî, ngúnit sa iláng pagkakátaón ay hindî naíiwásan ang pagkabásag ng túhod o pagkapúnit ng mga lítid sa sákong at búkong-búkong kapág nakikipágtunggalî o nakikipáglarô. Asáhan kung gayón na malúluwág ang bangkéta ríto at kályeng laán sa páglalakád. Sa Pulô ng mga Paá, palagìng aktíbo ang pagtanáw sa daigdíg, walâng puwáng pára sa parálisádo o tamád ngúnit pinálulusót ang banidósa’t baylarína, ibábad man sa yélo o kumunóy ang mga táo o palakárin sa nágliliyáb na disyérto. Báwat táo’y marúnong ipágtanggól ang saríli, halímbawà, kung paáno sumipà o sumíkad na warìng paglahók sa sayáw ng kamatáyan; o kung paáno tumbasán ang mga suntók o salagín ang mga kadyót ng espáda, gaya sa káli o balíntawák. Sa Pulô ng mga Paá, ang pamamáhingá ay sinisípat na pag-úrong sandalî sa larángan nang makapágpahílom ng paltós o makapágpagupít ng mga kukó; at kung ipátong man sa mésa ang mga paáng suót ang sapátos na góma o de-balát, ito ay úpang ihayág ang implúwensíya o kapángyaríhan. Huwág mábahalà sakalì’t mákakatí ang mga talampákan at may nunál. Kailángang maglakbáy ang mga táo, at tumindíg sa saríling mga paá at makipágkalákalán sa ibáng pulô, pára mágtagumpáy. Linyádo ang Pulô ng mga Paá, ang séntro ng sarì-sarìng sapín sa paá, at hindî kataká-taká na ang sinúmang sumuwáy sa batás at pamantáyan ay tumátanggáp ng pagyúrak, pagdagán, o pagpisâ sa kongréso ng mga bóta. Mag-íngat, kung salubúngin ka ríto ng mga tadyák.

Alimbúkad: Poetry walking the talk. Photo by Javon Swaby on Pexels.com

Ang Paglilingkod, ni Roberto T. Añonuevo

/ Roberto Añonuevo / Mag-iwan ng puna

Páglilingkód

Roberto T. Añonuevo

Kay saráp pakinggán ang páglilingkód, ngúnit magsísimulâ iyón kapág nahigtán mo ang saríli. Bágo maglingkód, naiísip mo rin ba kung ginagámit ka lámang ng ibá at kung bákit kailángang maglingkód? Kapág tinurùan mong mamingwít ng isdâ ang isáng táo, nakakíta na ba siyá ng isdâ sa dágat ng buhángin? Kung takót sa túbig ang tinúturùan mo, hindî ba kailángang mabatíd múna niyá ang ugát ng kaniyang fóbya gaya sa túbig, o kaya’y kung paáno uminóm ng túbig? Mínsan, adélantádo ang páglilingkód, na warìng mangmáng ang dápat paglíngkurán, at kung síno ang íbig maglingkód ay siyá rin ang mag-uútos kung paáno gagamítin ang ipinámumúdmod na ayúda o subsídyo. Ang páglilingkód, kung hindî nararápat, ay idinídiktáng pagpapátiwakál na isasápusò ng pináglilíngkurán; at malímit, ginagámit itóng katwíran pára sa págtatayô ng pasugálan, resórt, pabríka, at pantalán págkaraán ng delúbyo o pagkáabó ng gúbat. Ang páglilingkód, kapág tinúmbasán ng medyókridád, ay mangánganák ng kabúlukán sa kalúluwá’t lamán, kung hindî man sa kabáng-yáman. Ang páglilingkód, kapág nabigòng tumbasán ng malasákit at bisyón, ay hagupít sa kabáyo ngunit kutséro ang mararátay. Ang páglilingkód, sa mábulaklák na panayám, ay párang harìng náhihimbíng sa loób ng kulambô hábang ang buông kapulûan niya’y sinásalákay ng sálot at taggutóm at armáda ng mga dayúhan. Ang páglilingkód ay pághahayág ng págmamahál sa báyan, o paghalík sa watáwat, ngúnit disímuládong pagpapátumbá sa mga kúlang-pálad at reklámadór ng lipúnan. Ang páglilingkód ay banidóso kung mangáral, umáakyát sa púlpito na may anyông politíko, at págkaraán, ay hihingì ng abúloy at pasénsiyá sa madlâ ngúnit magbábantulót na humúgot ng salapî sa saríling bulsá. Ang páglilingkód ay pagpapábagsák sa olígarkíya úpang palitán ng kasapákat na olígarkíya. Ang páglilingkód ay kámpo militár na may tóre ng komúnikasyón nang mapábilís ang paníniktík ng banyagàng sandátahán. Ang páglilingkód ay mabúting balità kapalít ng mga anúnsiyó at pamúmuhúnan sa hímpapawíd, o paghímod sa puwít nang mapánatilì ang saríling interés. Sa kabilâ ng lahát, ang páglilingkód ay kusàng lumílihís sa iisáng pananálig o lahì o kapisánan, kung tapát ka sa iyóng inuúsal, at itó ang salitâng humahátak sa lahát túngo sa túnay na bayánihán. Ang páglilingkód ay sapát nang magagáp sa anyô ng maláy na pag-íral—may bagyó man at madilím—bagamán walâ kang útang pagkasílang sa mundóng itó; at anumáng lumábis sa kataúhan mo ay dápat pagsalúhan, hindî lámang ng iilán, bagkús ng sángkataúhan. Humáyo ka, at umíral, at magparámi, kung íbig pangátawánan ang mga salitâ.

Alimbúkad: Poetry archipelagic blues. Photo by Pixabay on Pexels.com

Pulo ng Bibig, ni Roberto T. Añonuevo

/ Roberto Añonuevo / Mag-iwan ng puna

Pulô ng mga Bibíg

Roberto T. Añonuevo

Ang pag-idlíp ay katumbás ng kaláhatìng síglo, at mamumúlat ka na lámang sa íngay na nagmúmulâ sa Pulô ng mga Bibíg. Sa poók na itó, ang mga táo at kámbal nitóng róbot ay nakápagsásalitâ sa sarì-sarìng wikà mulâ sa ibá’t ibáng pánig ng daigdíg. Báwat isá’y párang tumátakbóng diksíyonáryo at tesáwro, naglálantád ng komúnikásyong galaktíko’t únibérsal, at kung humírit ay bátay sa kodígong alfánumeríko at ípertékstong markádong wikà. Malúlulà ka sa lálim at láwak ng dátos, sapagkát naróroón ang modélo ng intérkonektádong usápan, ang pórtal ng lahát ng karunúngan at kabálbalán na walàng morálidád at walàng hanggá, ngúnit malayàng isíping sinlamíg ng túndra. Mag-íngat. Sa Pulô ng mga Bibíg, ang lumalákad na bibíg ay lalapàin ng ibáng bibíg, na kakaínin din ng higít na malakíng bibíg na lalamúnin ng makapángyaríhang bibíg. Ang bibíg kung gáyon ay hindî na lámang dalúyan ng pagkáin, o kayâ’y órgan para sa kalugurang sensuwal, gáya sa pag-áwit o pakikípagtálik. Idínisényo ang bibíg para manákop, hindî lámang sa malíliít na bibíg bagkús sa matatálas na ísip, at itó ang ilálahád pagkáraán sa mga muséo at ártipisyál na artsíbo. Úpang masawatâ ang ganítong kalákarán, kailángan mong magwikà alinsúnod sa seryálisádong lígoy, na ang isáng kaísipán ay súma ng pangwakás na talínghagà at ng penultímang talínghagà. Dadáloy ang iyóng kaísipán sa kapuwà simetríko at ásimetríkong álon, na alinmán sa mga itó ang pilìin mo, ay lalampás sa prosodyá at lumàng padrón, at magigíng ínmortal. Kayâ kapág hinánap mo ang iyóng mahál, na maráhil ay may tukáyang tatlóng trilyón sa direktóryo ng kasaysáyan, sa kabilâ nitó’y matútuklásan mo pa rin ang isá pára sa iyó—sapagkát tánging siyá ang makáaarók ng líkaw ng iyóng dilà. Tawágin mang reénkarnásyon o repétisyón, ang kaísipán mo ay maísusúlat lámang sa wikàng alám mo, na tutuklásin ng ibá, gáya sa hudhúd at balagtásan, subálit hindî kailánman magagáya, maglutò man silá ng putomáya. Kung íbig mong manaíg sa Pulô ng mga Bibíg, sumakáy sa mga tunóg, lumundág sa gúhit, at magpákawalâ ng alamís na itinítibók ng dibdíb.

Alimbúkad: Poetry breaking barriers. Photo by Andreas on Pexels.com